ჩვენს შესახებ
პოპულარული
სტატიების არქივი
გამოკითხვები
რა ტიპის სტატიებს ისურვებდით ?
ვარდგეს პეტროსიანი - რატომ კვდებიან ჩქარა ყვავილები (Վարդգես Պետրոսյան՝ - Ինչու են շուտ մեռնում ծաղիկները)
სომხურიდან თარგმნა - გელა გელაშვილმა
ვარდგეს პეტროსიანი (1932-1994) - ცნობილი სომეხი პროზაიკოსი, დრამატურგი, პუბლიცისტი, რამდენიმე გაზეთის რედაქტორი, სომხეთის მწერალთა კავშირის თავმჯდომარე (1988-1994). 1994 წლის 15 აპრილს, ქ.ერევაში, საკუთარი სახლის სადარბაზოსთან გაურკვეველ ვითარებაში ცეცხლსასროლი იარაღით მოკლეს.
მე ეს მოთხრობა ერთი გოგოსთვის დავწერე, რომელმაც არც კი იცოდა, რომ მე ის მიყვარდა. ასი წელი ვწერდი, ან იქნებ მეტიც. მიწის ქვეშ დავწერე. ნუ გიკვირთ, ადამიანებო, მე ახლა გიამბობთ, თუ როგორ გარდავიცვალე ზაფხულის ერთ პაპანაქება დღეს, როცა ჩვენი ქუჩის ხეები შრიალებდნენ...
... მე, ჩემი სიცოცხლის ბოლო დღეები მახსოვს, რომლებიც არცერთ განვლილ დღეს არ ჰგავდა. ქვეყნის დასანახად უზომოდ ბედნიერი ვიყავი, მყავდა ძმები, და, ოჯახი, ბავშვი - მოწკრიალე ზანზალაკისა და მოჩუხჩუხე ნაკადულის სადარი. და განა, ბედნიერებისათვის სხვა რა იყო საჭირო? მაგრამ ალბათ საჭირო ყოფილა, იმიტომ, რომ ბედნიერი არ ვიყავი და უცებ, ჩემი ცხოვრება მისით გაივსო.
ხომ მომხდარა, რომ ზაფხულის სიცხეში, როდესაც მზისგან და ფიქრებისგან გათანგული მდგარხართ, რომელიღაც ხუმარას თქვენთვის კეფაზე ცივი წყალი გადაუსხავს. უცებ წამომხტარხართ, ალბათ გაგიკიცხავთ კიდეც ამის გამკეთებელი, მაგრამ მერე გიგრძვნიათ, რომ სწორედ მაგისთვის იდექით მზეში, იქნებ მთელი ცხოვრებაც მაგისთვის მდგარხართ. მან, სწორედ ასე გაავსო ჩემი ცხოვრება - თავისი გადარეული, საოცარი, არაფრის მთხოვნელი და გაუფრთხილებელი მოსვლით. მე, ახლა არ მახსოვს, მართლა ლამაზი იყო თუ არა, მაგრამ მის თვალებში იყო რაღაც გამოუცნობი სევდა, ცოტაოდენი ცა და ცოტაოდენი შრიალი.
მეჩვენებოდა, რომ ეს თვალები გამუდმებით ცხოვრებას უმზერდნენ და ეკითხებოდნენ: - რატომ?.. ის დაუკითხავად მოვიდა, ჩემს დღეებს შემოეხვია, როგორც ვაზი ხეებს და ჩემთვის, თავისი ახალგაზრდობის მტევნები ჩამოკიდა - ყველა, რაც კი გააჩნდა. და არაფერი ითხოვა, არაფერი! მე კი, ვერ შევძელი ისე მოქცევა - მას დაეჯერებინა, რომ მე ის მიყვარდა. იმ დროს, ალბათ თავადაც არ მჯეროდა, რადგან ყოველ წუთს მახსოვდა: - უფლება არ მაქვს, რომ მიყვარდეს. და იქნებ ამიტომაც, როცა ის მთელ თავის ცხოვრებას ფეხქვეშ მიგებდა, მე ჩემს საათს დავყურებდი, როცა მას თავისი ახალგაზრდობის მთელი სიშიშვლე ჩემთვის მოჰქონდა, მე ფარდებს ვწევდი და სინათლეს ვაქრობდი. არასდროს, მასთან ერთად დღის სინათლეზე ქუჩაში არ გავსულვარ და ქვეყანას არ გაუგია, რომ ბოლოს და ბოლოს, ბედნიერი ვარ. ჩვენი სიყვარული იმ კოცონს ჰგავდა, რომლის დაფარვასაც ხელის გულებით ვცდილობდით, მაგრამ ცეცხლი მხურვალე და დაუძლეველი იყო.
რატომღაც, დასაწყისი ძალიან გამიგრძელდა.
გარდაცვალებამდე ავადვმყოფობდი. მთელი დღეები ჩემს გვერდით იყვნენ დედა, ძმები, ჩემი მწუხარე და ფერმიხდილი მეუღლე, რომელსაც ბოლო დროს ჩემი აღარ ესმოდა, ჩვენ ერთმანეთს ვეღარ ვუგებდით. ჩემთან არ იყო მხოლოდ ის, ვისაც ყველაზე მეტად ველოდი, ვინც ყველაზე მეტად მიყვარდა. მას არ შეეძლო ჩვენს სახლში მოსვლა.
ჩემმა ძმებმა უკვე იცოდნენ, რომ მოვკვდებოდი, ექიმს ეთქვა. მათ სჯეროდათ - შეგუებულნი და დაღონებულნი ელოდებოდნენ კიდეც ამას. მხოლოდ დედას არ სჯეროდა, მაგრამ იმიტომ კი არა, რომ ექიმის ნათქვამი არ გაუგია...
უმჯობესია ჩემი უკანასკნელი დღის შესახებ მოგიყვეთ. მე უკვე ვიცოდი, რომ სწორედ იმ დღეს მოვკვდებოდი. ამიტომ, სიცილი მომინდა, როცა ექიმმა მუცელი გამისინჯა და ნემსის გაკეთება სცადა. შემდეგ, წამალიც კი გამომიწერა: ,,ერთი კვირის განმავლობაში, დღეში ორჯერ დაალევინეთ". მე მას არ ვადანაშაულებდი, იმ მშვიდ კაცს თბილი ხელებით. უბრალოდ, მას ჩემი არ ესმოდა. არცერთ ექიმს არ ესმის, რომ ადამიანები მხოლოდ მაშინ კვდებიან, როცა იღლებიან. ზოგი შეიძლება თვრამეტი წლის ასაკში დაიღალოს და ზოგიც - სამოცდაათი წლის. მეც დაღლილი ვიყავი, მაგრამ მწუხარე და მოწყენილი არ ვყოფილვარ.
ჩემს წინ, წიგნების კარადა იდგა და არ მაფიქრებდა ის, რომ ჩემი თითები იმ წიგნებს ვეღარასდროს შეეხება. ვიცოდი, რომ მომავალში მათ სხვისი თითები შეეხება და წიგნებისთვისაც ეს სულერთია. წიგნები, რაღაცით, ჭორიკანა ადამიანებს ჰგვანან, თავიანთ საიდუმლოებებს ყველას უყვებიან და მაშასადამე, ჩემს მერეც, ვინმე სხვას მოუყვებიან.
გულისწყვეტით ვუცქერდი ჩემს ფანჯრებქვეშ მოშრიალე აკაციასა და შორეულ ცას. მინდოდა, რომ იქ, მიწის ქვეშ, ის ცოტაოდენი შრიალი და ერთი ფენა ცა თან წამეღო, თუმცა ისიც ვიცოდი, რომ ეს შეუძლებელია.
- წავალ, სიგარეტს ავიღებ, - უცებ, ჩემი უფროსი ძმის ხმა გაისმა, რომელიც ვიცოდი, რომ არ ეწევა.
ის, ან ჩვენი ახლობლებისთვის დეპეშის გასაგზავნად მიდიოდა, ან არ უნდოდა ენახა როგორ ვკვდები. მე მას გავუგე და მზერით დავემშვიდობე, რადგან ჩვენ ამ ქვეყნად მეტად ვეღარ შევხვდებოდით. ის გავიდა. მეუღლეს ვუთხარი, რომ სახლიდან ბავშვები გარეთ გაეყვანა - სუფთა ჰაერი ჩაესუნთქათ. - გავიყვან, - მითხრა და ვნახე, რომ მან ამ ბოლოჯერაც ვერ გამიგო, ვერ მიმიხვდა, რომ ის ვეღარასდროს გაიგებდა ჩემს ხმას. დედასაც ვუთხარი რაღაც, მაგრამ მან არ დამტოვა. ძალიან შევწუხდი ამის გამო და თვალები აუჩქარებლად დავხუჭე. რამდენი დრო გავიდა, არ მახსოვს. დედის უეცარი სულისშემძვრელი კივილი გავიგე და მივხვდი, რომ უკვე გარდავიცვალე. დახურული ქუთუთოების ჭრილიდან დავინახე, თუ როგორ შემოცვივდნენ შიგნით, როგორ გაიყვანეს დედა, რომელმაც პირველმა იგრძნო ჩემი სიკვდილი, თუმცა ის ერთადერთი იყო, ვისაც ბოლო წუთამდე ამისი არ სჯეროდა.
შემდეგ ყველაფერი ისე მოხდა, როგორც ხდება ხოლმე.
ორი დღე, განუწყვეტლივ, ჩემს გარშემო ხალხი ირეოდა. ბევრი ისეთი ნაცნობიც ვნახე, რომლებიც წლებია არ მენახა. ისინი ტიროდნენ ან მოღუშული, მდუმარედ იდგნენ და შემდეგ მიდიოდნენ. ხანდახან ამ ხმებისგან ან სიჩუმისგან ვიღლებოდი, მინდოდა მათთვის მეთხოვა ესაუბრათ ან გაჩუმებულიყვნენ, მაგრამ ჩემში ისეთი სიმშვიდე სუფევდა, რომ თვალს ვერ ვახელდი.
გაოცებით დავუწყე ყურება ადამიანებს, რომელთა უმეტესობას მეგონა რომ კარგად ვიცნობდი. მათ არ იცოდნენ, რომ ვუყურებდი და ამიტომ მოსაჩვენებლად აღარ იქცეოდნენ. გამახსენდა რას ვფიქრობდი მათზე სიცოცხლეში და ზოგიერთ შემთხვევაში შემრცხვა კიდეც წარსულში ჩემივე ფიქრებისა და შეხედულებების გამო, მაგრამ ყველაზე მეტად ეს არ იყო, რაც მაწუხებდა - მე ყოველდღე მას ვეძებდი, რომელიც არ მოდიოდა. ვიცოდი, რომ არ შეეძლო მოსვლა და თუნდაც მდუმარედ, სხვების მსგავსად, ჩემს თავთან დადგომა. ვიცოდი, რომ როგორც კი შიგნით შემოვიდოდა, ყველანი გაიგებდნენ მის არსებობას. ძალიან მენატრებოდა, დიდხანს ვუცდიდი, ისიც კი მომინდა, რომ დედისთვის მეთხოვა - მისთვის დაეძახა, მაგრამ ძალიან დაღლილი ვიყავი და არ შემეძლო თვალის გახელა. ძალიან დაღლილი ვიყავი და თანაც, პირველად იყო, რომ მშვიდად შემეძლო მასზე მეფიქრა, რადგან ხელს ვეღარავინ შემიშლიდა, ვერც ტელეფონის ზარით, ვერც მზერით, ვერც სიყვარულით და ვერც სიძულვილით. მასზე ვფიქრობდი მაშინაც კი, როდესაც მხარზე გადებული ჩემს ქუჩაზე მიმასვენებდნენ, სადაც გავზრდილვარ, მყვარებია და დავღლილვარ. ქუჩა მზით იყო სავსე, მაგრამ პირველად ვიგრძენი, რომ არ მცხელოდა, მინდოდა, რომ უფრო მეტი მზე ყოფილიყო, უფრო დიდი და მცხუნვარე. ვუყურებდი ქუჩას, ტრამვაის, მანქანებს, ადამიანებს - რომლებიც რაღაც მოწყენილნი იდგნენ და ამ მოწყენილობით ჩემი გული დაღლილიყო.
არ მინდოდა ადამიანებს ჩემს გამოც მოეწყინათ და ამიტომ, გამიხარდა როცა ხის ქვეშ მდგომი, მომღიმარი, ხელიხელჩაკიდებული და ერთმანეთის თვალებში მოციცინე ბიჭი და გოგო დავინახე. თავიდან მეგონა, რომ მათ სამგლოვიარო პროცესია ვერ შენიშნეს, მაგრამ მერე, როდესაც გოგომ პირდაპირ ჩემსკენ გამოიხედა და ისევ გაიღიმა, ბიჭმაც გამომხედა თავისი კეთილი და მხიარული თვალებით, მეც მომინდა გამეღიმა და ხელი დამექნია მათთვის, მაგრამ ძალიან დაღლილი ვიყავი და თანაც, ხელი რომ დამექნია, ყვავილები გადმოიყრებოდა.
დიდხანს ვუცქერდი ჩემს ქუჩას, ცას, ქვებს - რომლებსაც ფეხით შევხებივარ... ვფიქრობდი, რომ ქუჩამ მხოლოდ ერთი წუთით მოიწყინა - ვიდრე ჩვენ ჩავივლით, შემდეგ კი ყველაფერი ისევ ისე იქნება, როგორც იყო: მანქანები, ადამიანები თავიანთი გზით წავლენ, ასე იქნება ხვალ და ყოველთვის. ვიცოდი, რომ ქვებს, ისევე როგორც ადამიანებს, მეხსიერება არ გააჩნიათ და მეც მალე დამივიწყებენ. ვიცოდი!
შემდეგ სასაფლაოზე მივედით და იქ, ის დავინახე. დავინახე და გავუღიმე, ანუ, ეს ღიმილი სულ იყო ჩემს სახეზე, რადგან სიცოცხლის უკანასკნელ წუთს მე მასზე ვფიქრობდი. ამ ღიმილის არავის ესმოდა - ორი დღის განმავლობაში, ჩემი დახურული ქუთუთოების ჭრილიდან ვხედავდი, თუ რა გაკვირვებით და უცნაურად მიყურებდნენ ამის გამო ზოგიერთები, მაგრამ საფლავთან, მან გამიგო, დავინახე კიდეც, რომ ღიმილითვე მიპასუხა. შემდეგ მას ჩემი ნათესავები, ახლობლები ჩამოეფარნენ და მე ჩვენი ბოლო საღამო გამახსენდა... სიბნელეში მივაბიჯებდით. ჩვენ მხოლოდ სიბნელეში შეგვეძლო გვყვარებოდა ერთმანეთი ღია ცის ქვეშ, ამიტომაც გვძულდა ელექტრო განათებები, ვარსკვლავებიც - როცა ისინი ზომაზე მეტად ანათებდნენ. სიბნელეში მივაბიჯებდით და მას უნდოდა მეთქვა, რომ ამ ქვეყნად ყველაზე მეტად ის მიყვარდა. მე ვდუმდი. ალბათ ვგრძნობდი, რომ ამის უთქმელობით უკვე დავიღალე... დაღლილი ვიყავი სიბნელით, განათებებით, ყველაფრით და ის კი მელოდებოდა... მერე კი, მიწის ქვეშ, ძალიან ვინანე, რომ არ ვუთხარი სიტყვები, რომლებიც მას ეკუთვნოდა, მაგრამ უკვე გვიანი იყო.
ვიდრე მე ჩვენს ბოლო საღამოზე ვფიქრობდი, უკვე დაბლა მიშვებდნენ. ნათესავების მიღმა, ფეხების ღრიჭოდან მე ის ბოლოჯერ დავინახე და მისი მზერა გავიგონე: - მოვიდე? - მკითხა მან. - მოვიდე? - მისი ხმა, ერთ დროს, ყურმილში ასე მესმოდა. იმ უკანასკნელ წამს მე ვიგრძენი, რომ საკმარისი იყო თავი დამექნია და ის მოვიდოდა, მაგრამ ის მხოლოდ ოცდაერთი წლის იყო და მე მას ვუპასუხე: - დარჩი. მან, ამჯერადაც, ჩემი მზერა გაიგონა და როგორც ყოველთვის, მდუმარედ მოისმინა. შემდეგ ის ჩემი ხედვიდან ისევ დაფარეს. შემდეგ ვნახე, რომ უკვე დაბლა ვარ. შემდეგ ქვებისა და მიწის ნაცნობი ხმაური გავიგე. შემდეგ უკვე აღარაფერი გამიგია. მხოლოდ ყვავილების მძაფრი სურნელი დამრჩა, რომელიც ჩემსა და მიწას შორის გაქვავდა. შემდეგ მე მასზე ფიქრში გავბრუვდი, შევეცადე რიცხვი და დღე მხსომებოდა, მაგრამ მხოლოდ ერთი-ორი კვირა შევძელი კალენდრის გაგრძელება.
ასე გავიდა დღეები, თვეები, ალბათ წლებიც და მე გამახსენდა ის სიტყვები, რომლებიც სიცოცხლეში მას არ ვუთხარი და ამიტომაც მიწის ქვეშ ამ დაგვიანებული აღსარების დუდუნი დავიწყე. უთქმელი სიტყვებით დავიწყე ცხოვრება და ყოველდღე ვცდილობდი გამეხსენებინა, თუ რამდენ ხანს გასტანა ჩვენმა სიყვარულმა: რამდენიმე... ვერ გავიხსენე - თვე? დღე? წელი?..
და ერთ დღესაც ცა ისევ დავინახე, ჩვენი სასაფლაო დაენგრიათ და მის ადგილას ბაღი იყო - ბალახები, ყვავილები. მე ყვავილი ვიყავი. აღტაცებით მიმოვიხედე ირგვლივ, მიხაროდა - ვიპოვი მას და ვეტყვი ამ სიტყვებს, რომელიც მას ეკუთვნოდა... მაგრამ, ის არ ჩანდა. ჩემს გარშემო სხვა ყვავილები იყვნენ, რომლებსაც მე არ ვიცნობდი. მივხვდი, რომ ალბათ მთელი ასი წელი დავრჩენილვარ მიწის ქვეშ და ისიც, ალბათ, ახლა ან ყვავილია, ბალახი ან ერთი პეშვი ხორბალი - ვინ იცის სამყაროს რომელ მინდვრებში?..
მზად ვიყავი, რომ მის საპოვნელად მთელი დედამიწა მომევლო, მაგრამ მე მხოლოდ ყვავილი ვიყავი და მაშინვე მოვკვდი, როცა მიწიდან ამოსვლას შევეცადე. ბოლოჯერ მოვკვდი და როდესაც ისევ მიწად ვიქეცი, მხოლოდ მაშინ მივხვდი - რატომ კვდებიან ყვავილები ჩქარა. ყველა ყვავილი, ალბათ, რომელიმე ადამიანია, რომელიც მიწიდან ამოსვლისთანავე ვიღაცას ეძებს და რადგანაც ვერ პოულობს, სწრაფად კვდება, უკანასკნელად კვდება. და მე მივხვდი, რომ ამ ქვეყანაზე მეორედ ვერაფერს იპოვი და ამიტომაც მომინდა მთელი ჩემი ყვავილის ხმით მეყვირა: ,,ერთმანეთს ნუ დაჰკარგავთ, ადამიანებო!".
ეს სტრიქონები ერთი გოგოსთვის დავწერე, რომელიც მიყვარდა და რომელიც ვეღარ ვიპოვე. ამიტომ თქვენ გიტოვებთ, ადამიანებო, ცხოვრებაში ყოველთვის ყველაზე ძვირფასს რომ ჰკარგავთ.
ახალი სტატიები
გეგი კუხალეიშვილი - ღმერთკაცობრიობის მომავალი და სოციალისტური ფორმაცია 03:26ნინა ნენეა სამხარაძე - ლექსები 16:08გორვანელი - დემოკრიტეს ფილოსოფია 17:18ავთანდილ ყურაშვილი - ლექსები 17:17თორნიკე ღვინიაშვილი - Dicata matres 17:16თეიმურაზ ლანჩავა - ზამთრის თეთრი მერცხლები 17:15ნარი ჩხაბერიძე - ტერმინ „ჟამისწირვის“ განსაზღვრისა და მერმისთან ურთიერთკავშირისათვის 17:14დათო გაგოშიძე - არისტოტელეს შეხედულებები ხელოვნებაზე 17:11
ახალი ნომერი
პირადი კაბინეტი