დათია ბადალაშვილი - ოთხი მოთხრობა

                    
                    
                                 დედა
    
       საღამოს თითქოს ჩაეძინა, მეც გულმა მომისვენა და დავწექი. ძილში მეჩვენება, რომ ოთახში დადის. გულხეთქებით ვხტები საწოლიდან,მეზობლის ძაღლია, დერეფანში დალაწლაწებს. გაბოღმილი, გამეტებით ვესვრი შეშას. ვცდილობ, მაგრამ აღარ მაწვება, შავი ძილი. ეღვიძება ღამის ოთხზე, საწოლზე ჯდება და სანთელს ითხოვს. მე გავრბივარ და მომაქვს.
    - არა, ბევრი მომიტანე! - მეუბნება მშვიდად.
     ანთებს რამოდენიმე ღერის გატეხვის შემდეგ. სიფრიფანა ხალათი აცვია. ჩამქრალ ღუმელს  ქარი ამოუქროლდება და ბოლავს. იმ მელიებივით ვართ, მონადირემ სოროს წინ რომ აუბოლა და ელოდება, როდის ამოიხრჩობიან. გარეთ კი თოვლია. მარტის დღენაკლული თოვლი, ცივი და დაუპატიჟებელი.
   - ჩემი შვილებისთვის უნდა ვილოცო, ისინი არ უნდა მოკვდნენ!! - ჩურჩულებს.
   საწოლზე ჩამომჯდარს ხელში ანთებული ბღუჯა უჭირავს. სანთლის ცხელი ნაღვენთი მაჯებზე ეწვეთება, არ იმჩნევს. მხრებზე და მუხლებზე საბანს ვახვევ და იცლის. მე დგომით ფეხები მეღლება, გვერდით ვწვები და გაყინულ მკლავზე ვეფერები. ჰგონია, თუ დავიძინებ მოვკვდები, ამიტომ მეძახის ყვირილით, როცა ძილი თვალებს მახუჭვინებს.
   - თვალებს ნუ ხუჭავ, შვილო, გაახილე!
   მეც ვცდილობ, არ ჩამეძინოს.მალ-მალე ჩემსკენ იყურება სიბრალულით სავსე თვალებით.  თითქოს შველა მჭირდება და უნდა მიშველოს. მე ვილევი, ვპატარავდები...
   - არ შეგეშინდეს, შვილო, მე გადაგარჩენ...
   - დე,დაიძინე,გთხოვ!
   გათენებისას, როცა დაიღლება, შეიძლება ჩაეძინოს. ერთი წამით წყაროც ხომ ხუჭავს თვალებს. გათენდება და ექიმთან წავიყვან, მერე ეს ოხერი მარტიც წავა, ბუნებაც დაწყნარდება და ადამიანიც.


ცეცხლად ნაქცევი სათქმელი

ხშირად ხდება ხოლმე, რომ ყველა მართალია და ამ სიმართლეებში ვიღაც ისრისება, ვიღაც უბრალო.წყაროსპირზე ქვის დიდი ფილებით აშენებული ნავი და გრძელი, ძალიან გრძელი, ორსართულიანი სახლი იდგა.დაბინდებისას ნავით საძოვრიდან მობრუნებულ საქონელს არწყულებდნენ. მიწა წყლითა და საქონლის ჩლიქებით იყო ატლაპებული.სახლი კი ორად ქონდათ დათავთავადებული და მასში ბიძაშვილები ცხოვრობდნენ. იმათი პაპები თუ დიდი პაპები ძმები ყოფილან.
უმცროსს დათიკო ერქვა, ხნიერს – ოსე.
წლები იყო უკვე, ერთმანეთს არ ელაპარაკებოდნენ.
უკვე ჯანგატეხილ ოსეს მუშაობა არ შეეძლო და სოფლის თავკაცებს მედროგეობა ჩაებარებინათ მისთვის. ისიც მუდამდღე კარში იყო გასული. შავ, მეწყინა სახის კაცს, თიაქარის გამო უბე ისე ჰქონდა გამოტენილი, ლაჯებშუა ღრიჭოს ვერ დაუნახავდი. ლაპარაკი არ უყვარდა, ვირივით აკიდებულ შრომას ენა ჩაეყლაპებინა მისთვის. ოსეს ახალგაზრდა ცოლი და პატარა ბიჭუნა ჰყავდა. ბიჭი ძალიან ჰგავდა ბიძამის დათიკოს, თუმცა ეს არავის უკვირდა. მათ საერთო წინაპარ გუგესაც, რომელიც თავის დროზე სოფლის მოსამართლე იყო, ისეთივე თეთრი პირისკანი და ჭრიანტელი თვალები ჰქონდა, როგორც მის ორ შთამომავალს.
არც დათიკოს ეთქმოდა ცუდი, პირიქით, მოხდენილი კაცი იყო. ისეთ რამეებსაც იხდენდა, სხვას რომ არ მოუხდებოდა არაფრით. ჰყავდა ცოლი და ულამაზესი კოჭლი გოგონა, ყინულზე წაქცეულს ადგომა ვერ მოესწრო და დროგს გადაევლო მისთვის, მოტეხილი კი მრუდედ შეხორცებოდა. ამბობენ, რომ დროგი ოსესი იყო და ძალიან განიცდიდაო ამ ამბავს.  ჩამობნელდებოდა თუ არა, აძვრებოდა დათიკო სხვენში. სხვენში თიხა ეყარა, გულდაგულ დატკეპნილი. ზამთარში სიცივე რომ დაეჭირა, ზაფხულში სიცხე და დაბრეცილ კრამიტს ჩამოპარებული წვიმის წვეთები.ფეხით რომ არ ეხმაურა, თიხაზე წვებოდა და ისე მიხოხავდა ნათესავის კუთხისკენ. ბოლომდე მიხოხებული, ბუხრის საკვამურზე შეგულებულ ჯოხს მიაკაკუნებდა და ირინდებოდა. გარეთ ქარის ქიქინის ან წვიმის შხეპისას, მისი რძალი არჩევდა ჯოხის ხმას. მძინარე ბავშვს საბანს შეუკეცავდა და კედელზე მიყუდებული ხის კიბით ადიოდა სხვენში.საბანში დარჩენილ ბავშვს ეღვიძებოდა და თვალდაჭყეტილი შეჰყურებდა ჭერს, საიდანაც კაცის დაუდევარი ხვნეშის და ქალის მოგუდული კრუსუნის ხმა ისმოდა. ბავშვი ვერ ხვდებოდა, ეს რისი ხმა შეიძლებოდა ყოფილიყო.
ცოტა ხანში კიბეზე მაძღარი და თითქოს ამ სიმაძღრით დარცხვენილი ქალი ჩამოდიოდა.
ოსეც ბრუნდებოდა სახლში, ტანზე ცხენის ბალანი მიკრობოდა და ცხენის ოფლის სუნი ასდიოდა. უხმაუროდ, მორიდებით ხვრეპდა ცივ წვნიანს და წვებოდა. ცოლი კი ზურგს აქცევდა და კედლისკენ ბრუნდებოდა.
ეს დიდხანს გრძელდებოდა, უწიაღო და მაწიერი წლების, თვალღია და ნათელი ღამეების დროს.
ბიჭი იზრდებოდა, ყველაფერს ხვდებოდა და ეს ყველაფერი შხამად ეწვეთებოდა გულზე. სხვენიდან ჩამოსული ხმები რომ არ გაეგონა, ხელისგულებს იფარებდა ყურზე.
ამ დროს გადაწყვეტდა ხოლმე, მოეყოლა მამამისისთვის ღამეული ხმების შესახებ. სანამ ის დილით დროგში ცხენს შეაბამდა და მინდორში წავიდოდა. თუმცა ოსე იმდენად ჩუმი კაცი იყო, შეუძლებელი იყო, ეს არა სცოდნოდა.
გადასდგომოდა ბიძამისს გზაზე, დიდივით, კაცივით ეთქვა, რომ ამას ნუღარ იზამო, ის ეთქვა, რომ გაიზარდა და ყველაფერს ხვდებოდა უკვე. დამუქრებოდა, შეეშინებინა.
ბრაზობდა დედამისზეც, ვეღარც მის მოფერებას ირგებდა. დედა რომ ჩაიხუტებდა, ეგონა, ამით მამამისს ატყუებდა და ნაცარს აყრიდა თვალში.
თვალწინ უდგებოდა, როგორ იბერტყავდა ხოლმე შარვლიდან ცხენის ბალნებს, როგორ ხვრეპდა ცივ წვნიანს. ამ დროს ძვლები ეწვოდა მისი სიმწრით.
გათენდებოდა და ხვდებოდა, რომ მისი ნაფიქრი ყინულზე ეწერა და ვერაფრის თქმას ვერ გაბედავდა. ეს უფრო ურყევდა ბავშვურ სულს.
ერთ ღამესაც, როცა დედამისი სხვენიდან ჩამოვიდა, ბიჭს ხელი საბნიდან ამოეყო და ჭერს მიშტერებოდა. მერე უცბად ადგა და ღუმელთან მივიდა. ღამით დედამისი ცეცხლს ნაცარს მიაფარებდა ხოლმე, თბილი ნაცარი ცეცხლს დილამდე ცოცხლად ინახავდა. ხის ორი ნაჭერით ნაკვერჩხალი აიღო და გარეთ გამოვიდა. თივის ზვინთან მივიდა, რომელიც ბიძამისის მხარეს იდგა. პირგამშრალი ზამთრის ყინვიანი ღამე იყო, მაღლა გორაზე წმინდა გიორგის საყდარს გახედა, ერთხანს უყურა, მერე კი ნაკვერჩხალი ზვინში შეაგდო.
ქარმა  ნაკვერჩხალი გააღვივა, ცეცხლი ჯერ თივას, მერე კი სახლის სახურავს მოედო.
ბიჭს ხმები მოესმა, შველას ითხოვდნენ. მშობლებს კოჭლი გოგონა გარეთ ვერ გამოჰყავდათ.
ბიჭის გამტკნარებული დედა ფანჯარასთან იდგა, როცა ოსე ნიჩბით მისახმარებლად მივარდა.
ბიჭი ბოსლიდან გამოსხლტა და გაიქცა. თავჩაღუნული გარბოდა, ყურადღებას არ აქცევდა ღობიდან გადმოზნექილ ქლიავის ტოტებს, რომელიც სახეში ხვდებოდა, არც იმ ქვებს, ფეხს რომ წამოკრავდა და ზედ მუხლებით დაეცემოდა ხოლმე. ბოლოს აღარ ამდგარა, მოიკუნტა და ყურებზე ხელი აიფარა. თუმცა ხმები აღარც ისმოდა, ჩამოქცეულმა ჭერმა გადაფარა…
***
წლების შემდეგ, ერთ ხმელ, უწვიმოზაფხულს, სოფელში მოხუცი კაციგამოჩნდა.
არავინ იცოდა, საიდან ან ვისთან მოსულიყო.
ყოველ საღამოსჩამოჯდებოდა წყაროსთან და სანატორიუმის შენობას მიაშტერებოდა. სანატორიუმის ეზოში ბავშვებითამაშობდნენ, აივანზე კი 
მათი დედები
ირუჯებოდნენ.
სოფელში უკვირდათ, რატომ მიშტერებიაეს კაცი სანატორიუმსო!?
არავის ახსოვდა, რომ წლების წინ, წყაროსთან გრძელი, ძალიან გრძელი, ორსართულიანი სახლი იდგა, რომელიც ამ კაცმაგადაწვა.
მოხუცი იმყორიდან გადმოვარდნილ ქვას ჰგავდა, რომელზეცსაღამოობით იჯდა ხოლმე. ქვას, რომელიც დიდხანს გორავს, გორაობაში ბევრ 
ტალახს ზელს და იკრავს.  მერე რომ დადგება, თავის ტალახიან ნავალზე ფიქრობს.


ფიჭვები შორს იყო
მოვა თებერვალი, გაზაფხულის პირი, აამღვრევს ბუნებას და უჩენსადამიანს ჩუმ სატკივარს, მოხუცებს განსაკუთრებით. ეხუმრები შენ 
ოთხმკვდარს ორ კვირაში?! მეხუთებოტანიკის მოხუცი მასწავლებელი იყო, ნამლევა, მკაცრი. როცა გავაბრაზებდი, მემუქრებოდა, 
ფანჯრიდან გადაგაგდებო, 
უკვე მეცხრეკლასელვირს.
წავყევი მეც მესაფლავეებს, ჯერ ერთი, დავაღამებდიდღეს, მეორეც, მახსოვდამისი ნასწავლი ბუტკო და ფოტოსინთეზი. წავედით საფლავის 
გასათხრელად: ერთი მოხუციყრუმუნჯი, ერთიც შუახნის, ლოთობით გვერდზე გადაღმერთილი, ერთიც ჩემხელა, აქა-იქაკბილებით და მე – უშნოდგამომღამებელიწუთისოფლისა. გამოგვყვა სასაფლაოს ცალთვალა ყარაულიც, მოგვიზომა და მოგვადგაკოჭლი ბებერი თავთიხაც. 
ადრე სასაფლაოჩემი სათიბი იყოო, კალიასავით იხტუნავა კოჭლი ფეხით, აქეთ გზისკენ ნუ გადმოხვალთ, მე და ჩემიცოლი უნდა დავიმარხოთო. 
კაცი გულზედასაყრელი შავი მიწით რომვერ გაძღება…
მიწა რბილია. რამდენიმე დღის წინ აქთოვლი იდო, თებერვლის დღენაკლული თოვლი, დაებრძოდა გაზაფხულს, როგორც ჩემი მასწავლებელი სიკვდილს. 
გაღმა ძველი სასაფლაოა, სოფლის ასაკის. ვიღას არ ნახავ ქვაზე ამოკვეთილს, კავიან მეცხვარეს თუ გუთნის დედას. ფიჭვი დგას ბევრი და სოჭი. მიწამაგარი, 
სალი კლდე, ამიტომაც ხალხი აქეთ მარხავს, ახალ სასაფლაოზე, არავის უნდა თავის მკვდარს გულზე ლოდები დააყაროს. თანაც ძველ სასაფლაოზე საფლავის 
გათხრისას შეიძლება ვიღაცის კუბოს მოახვედრო წერაქვი. კუბო სანამ მიწაშია, საღია, მოხვდება მზის სხივი და იშლება. ძვლებია მარტო, ტომარასავით 
ჩამოცმული ტანსაცმლით. მესაფლავეები შეყოფენ კუბოში ხელს და სასმელს ეძებენ. ძველ სასაფლაოზე შეიძლება შენი მკვდარი ვიღაცას დაამარხო გულზე. 
სხვისი არ ვიცი და, სიკვდილი ჩემთვის მოსვენებაა და სულაც არ მინდა ვიღაცას ვაწვე გულზე.
ახალ სასაფლაოზე ბებერი კაკლებია, უამრავი მარმარილო თუ გრანიტი, ვერ ვერკვევი კარგად, მარჯვნივ წმინდა გიორგის საყდარი, 
მარცხნივ – ღვთისმშობელი. ღმერთთან სალაპარაკოდ გამოვდივარ ხოლმე.
მიწის ზედაპირს ბელტებს აჭრი და საფლავის პირზე ალაგებ, მიჯნა რომარ დაგერღვეს. მერე ნელ-ნელა სიღრმეში ჩადიხარ, მიწასმაღლა ყრი, შორს არა, იქვე. ხვალ დილასისევ შენ უნდა მიაყარო. მუნჯი მიტევს, 
ნიჩაბს ხელშინუ მაწვდიო. არ შეიძლებათურმე, – მეც მეცინებადა მიწაზე ვაგდებ.
ჯერ თიხაგვხვდება, მუდმივად სველი, მერე კიშავი მიწა, ისეთი შავი, იფიქრებ, ვიღაცას განგებ გაუპოხიერებიაო. 
გვერდზე გადაღმერთილი ფილოსოფოსობს: „რამდენი შეჭამა ამმიწამ და კიდევ რამდენსშეჭამს“.
ზომა, როგორცწესი, მეტრანახევარია, მალ-მალეჩაზომება გვეზარება. როცა ზედაპირს ნიკაპით გაუსწორდები, საფლავი მზადაა.
ვლაპარაკობდით იმაზე, როგორიკარგი ამინდი დაუდგა მიცვალებულს – არც ჭირისუფალსაწვალებს და არც მოტირალს.
ვიღლები, ხელიცამებებრა, ამოვდივარ და აკოკოლავებულ მიწაზე ვჯდები. მაღლა ამოსული ფიქრობ – ვისაც ვერიტან, იმისთვის ბელტსაც არ გადააბრუნებ. საყვარელი ადამიანისთვის კი მიწის მიფარებაგაგიჭირდება. იმაზეც იფიქრებ, არა, 
ინატრებ, ვინც გულით მიყვარს, ნეტა, იმათ სიკვდილსარ მომასწროო. მზად ხარ, რომ წინწინ შენწახვიდე.
გამოგიგზავნიან საჭმელს, ჯდები, არც იბან, იფშვნეტგამხმარ მიწას ხელიდან. პირველს ახლად შესვენებულსმოიხსენიებ, მერე უდროოდ 
წასულებს, ვინც გული დაგვწყვიტა. იქნებ ის უდროოდ წასულიუფრო მეტს მიხვდა, ვიდრემე მივხვდები, დროულად რომ წავიდე? არ ვიცი.
კიდევ მოიხსენიებუპატრონოებს, აღდგომას წითელი კვერცხის გამგორებელი რომ არ ჰყავთ.
სასმელისგან შეხურებული რასაც იტყვი, აღარაა საინტერესო.
როგორ შეიძლებაკაცი თებერვალში მზეს დაემდუროს, ნუ აცხუნებო? მაგრამ მაჭერდა სასმელით გახურებულ შუბლზე. ფიჭვები შორს იყო, 
მივწექი საფლავის გვერდზე და მივეხუტე ცხელი შუბლითცივ მიწას. მოედო სასმელიგადაღმერთილსაც, ვერ ჩადის მიწისამოსაყრელად 
საფლავში, თუ ჩადის, ვეღარ ამოდის.
ბოლოჯერღა ჩავედი დაბლადა მივეზომე ნიკაპით, გავუსწორდი უკვე.
მოვრჩით.
წერაქვი მხარზე გავიდედა ჩამოვუარე მიწას ამოფარებულებს.
როგორ არუხდება ქვაზე დახატული ლამაზი სურათი ჭიისგან შეჭმულ მკვდარს…
მივხვდი, როგორიუნდა იყოს ჩემი საფლავი – უბრალო, გათლილი ლოდი, გვარიდა სახელი.
ერთი საფლავის ღია კარი მივკეტე. ქვას გავხედე, ლამაზი ქალიაძალიან და ასეთი ეპიტაფია აქვს:
„ნუ
ტირი, თუ
მართლა
გიყვარვარ. თუ
მართლა
იცი, რა
არის
ღვთის
მადლი
და
სასუფეველი“.
რომ არვიცი, მაგას ვჩივიმეც…


ჩემ ხსოვნაში

ის დრო ხომ გახსოვთ, დენის მოსვლა დღესასწაულივით რომ იყო?
მანამდე კი მიდიოდა და ბნელდებოდა სოფელი. დაიწყებდნენ უფროსები მთავრობის გინებას, უფრო უფროსები – 
კომუნისტების ნატვრას, ქალები კი: „სინათლე გამოელიოთო თვალში“.
გამგზავნიდნენ გარეთ ღამით, როცა ქარი აბუქებდა თოვლს, გაიხედე, ალგეთგაღმა სოფლებში თუ არისო სინათლე. თუ იქ იყოდა… 
დათვებს აქვთ სინათლე, ჩვენთან რა სატკივარი სჭირთო. ჩვენგაღმა სოფლელ მთიულებს დათვებს ვეძახდით. ისინი წოპრეებს გვეძახდნენ. 
წოპრე რას ნიშნავს, არ ვიცი, ვფიქრობ, რომ კარგს არაფერს.
თუ უფროსებს „მაღლა ასახედი“ სასმელი ბლომად ჰქონდათ, მოვიდოდნენ ხასიათზე: გავიდეთო დათვებთან და იქნებ გვასესხონო 
თითო ვედრო შუქი.
მაინც თენდებოდა უშუქოდ.
მონტიორი გვყავდა ერთი, კუსოკას ეძახდნენ. რა ეტყობოდა კუსოკის? მაღალი, ხმელი კაცი იყო, დინჯი. არ მოვიდოდა სინათლე და 
ჩვენ, პატარები, სკოლიდან მომავლები, უფროსები, მაღაზიასთან აყუდებულები – როდის მოვა სინათლე, მიშა პაპა? როდის მოვა სინათლე მიშა ძია? გავაბეზრებდით კითხვებით, ის კი დინჯად – მოდისო, გზაშიაო.
გავიზარდე ამასობაში. ახლა ყველაფერია, ხალხი აღარაა ოღონდ.
მე მაინც ველოდები სინათლეს, რომელიც მოდის, გზაშია.
ჯიუტად, მოთმინებით.
       скачать dle 12.1 ზემოთ