ჩვენს შესახებ
პოპულარული
სტატიების არქივი
გამოკითხვები
რა ტიპის სტატიებს ისურვებდით ?
ანა მითგუჩი - სამყარო, რომელიც გამოცანად რჩება
თარგმანი ნინო მელქაძისა
ჰორიზონტი ხელოვნებაზე ყოველთვის დიდ გავლენას ახდენდა, ამავდროულად ჰორიზონტი მხოლოდ მეტაფორაა, ეს არის ადგილი, სადაც ცა და დედამიწა ერთმანეთს ერწყმის, ხაზი, რომელიც ჩვენს სუბიქტურ აღქმას ზღვარს უდებს. მაგრამ სხვაგვარად როგორ უნდა მივუახლოვდეთ, რაც ჩვენი აღქმის მიღმა, რაც ჩვენი ფიქრების მიღმა არსებობს, თუ არა მეტაფორებისა და შიფრების მეშვეობით? ჰორიზონტი ყოველთვის არის იმის საზღვარი, რომელსაც შეგვიძლია თვალით და გონებით მივწვდეთ, მაგრამ ობიქტური სინამდვილისგან განსხვავებით ეს არა მყარი ხაზი, არამედ მცოცავი, შეფარდებითი და წარმოსახვითი საზღვარია და თითეულ ჩვენგანისგან სხვადასხვანაირად აღიქმება. ის ასევე მეტაფიზიკური მნიშვნელობით დატვირთული სიტყვაა. ცხოვრებაში ჩვენი ჰორიზონტი სახეს იცვლის ყოველდღიურობის შემადგენელი საგნების მიხედვით, მაგრამ ადამიანთა უმრავლესობას ღრღნის სხვაგანყოფნის კაეშანი, სხვაგან, რომელიც ამ ყოველდღიურობის მიღმა მდებარეობს. მარტო მწვერვალზე ასვლისას – როგორც ამას ამერიკელი ლირიკოსი ემილი დისკინსონი ქვემოთ მოყვანილ ლექსში გამოხატავს – სამყაროს უფრო მეტად ვხედავთ, მაგრამ ჰორიზონტი ცოტათი გვშორდება, თუმცა არასდროს გვტოვებს, ის ყოველთვის აქ არის და მიგვაცილებს მთელი ცხოვრების განმავლობაში, ის შემოფარგლავს ჩვენს ცხოვრებას პრენატალური არყოფნით და სიკვდილში გაქრობით და ერთი წუთით არ გვრთავს ნებას ჩვენი სასრულობა, შემოსაზღვრულობა და შემოქმედებითობა დავივიწყოთ. ის გვიქმნის უსასრულობის წარმოდგენას, ჰორიზონტი არის მუდმივობისთვის ჩვენი მეტაფორულიექვივალენტი.ემილი დისკინსონმა, მე-19 საუკუნის უმნიშვნელოვანესმა ამერიკელმა ლირიკოსმა, თავის დისწულებისადმი მიძღვნილწერილში ეს ლექსი ჩაურთო:
The going from a world we know
To one a wonder still
Is like the child´s adversity
Whose vista is the hill
Behind the hill is sorcery
And everything unknown,
But will the secret compensate
For climbing it alone?
შენ უცდი-მოჯადოებულ სიჩუმეში
გზა როგორ სრულდება,
ბავშვიც ზუსტად ასეა მოწყენილი,
როცა გორას უმზერს.
გორის უკან ყველაფერი
უცნობი და საიდუმლოა,
მაგრამ ის საიდუმლო
მთაზე მარტო ასვლად ღირს?
ამ ლექსის თითოეული სურათი აჩვენებს ერთ მიმართულებას, დაწყებული ზღურბლის სურათით შეცნობილ სამყაროსა და რაღაც შეუცნობელს შორის, ბავშვურ ცნობისმოყვარეობას შორეულის, გამოუკვლეველის მიმართ, სადამდეც მხოლოდ ფანტაზია წვდება, დამთავრებულს ჯადოქრობით, საიდუმლოთი. ყოველ სურათში ნაჩვენებია ლტოლვა ჰორიზონტის შეუცნობელი მიღმისადმი, რაღაცისადმი, რაც ადამიანებზე ხშირად ამბივალენტურ გავლენას ახდენს, დიკინსონი ჩვეული იყო ზღვრის გადალახვას, მწვერვალებზე მარტო ასვლას, გამოუთქმელი საიდუმლოებისკენ მზერა - ურყევად - მიმართული. ამაზე მეტყველებს მისი მოკლე, ხშირად ეპიგრამატული ლექსები. ის იშვიათად ტოვებდა პატარა საუნივერსიტეტო ქალაქს ამჰერსტს მასაჩუსეტსში, სადაც დაიბადა და გაიზარდა. ყოველი ადგილმდებარეობის შეცვლა ხელისშემშლელ, გამანადგურებელ მოვლენად მიაჩნდა. ცხოვრების ბოლო წლებში თითქმის სახლიდანაც არ გადიოდა, არ იღებდა სტუმრებს და თუკი მიიღებდა, მათ არ ენახვებოდა, ესაუბრებოდა ნახევრად ღია კარიდან და მისალმების ნიშნად სათითაოდ აწვდიდა ყვავილებს. მეზობლებისთვის ის იქცა ლეგენდად ”the Lady in White”, გულჩათხრობილი პოეტი, რომელიც თეთრებში გამოწყობილი უხმაუროდ მიმოდიოდა მშობლების უზარმაზარ სახლში. ასეთი შეზღუდული იყო მისი გარემო, ასე გამძაფრებულად განიცდიდა ბუნებისა და მისი შინაგან სამყაროს ყოველ დეტალს, მასთან ერთად მე-19 საუკუნის პურიტანულ ახალ ინგლისში სრულიად ერეტიკული ჯიუტობით ესწრაფებოდა აზრობრივად მისაწვდომის მიღმა არსებულ ცოდნას, რომელიც გასაგები გახდეს მხოლოდ სიკვდილის გავლის შემდეგ რომ შეიძლება. ძალიან ცოტამ თუ შეძლო ისე თვალსაწიერისა და სათქმელის დამორჩილება როგორც ეს დიკინსონმა. მან შთამომავლობას დაუტოვა 1800-მდე ლექსი თუმცააქედან მის სიცოცხლეში მხოლოდ შვიდი გამოქვეყნდა და ისიც, ყველა არა მისი თანხმობით, არამედ მასთან დამეგობრებული ჟურნალის გამომცემლებისაგან. მეგობრებთან და ასევე იმ დროის ცნობილ ინტელექტუალებთან ფართო მიმოწერის გარდა, მან შექმნა განსაკუთრებული ლირიკა, ისეთი გაბედული შინაარსისა და უსაზღვროდ ექსპრესიული, რომ პოეტის გარდაცვალებიდან მრავალი წლის შემდეგაც კი აბნევს მკითხველს. მის ნაწარმოებში გამოყენებული სასვენ ნიშნებიდან გხვდება ტირე – როგორც წერტილი ან როგორც მძიმე – და უმეტესად ასევე ტირეთი მთავრდება მისი ლექსები. ტირეს გამოყენებით შუა წინადადებაში, თითოეულ სიტყვებს შორის და ხშირად არეულ-დარეული, არარეგულარული სიმეტრიის მეშვეობით იძენს დიკინსონის ლექსები საკუთარ, სრუილად განსხვავებულ მკვეთრ, წყვეტილ-წყვეტილ ტონალობას. მისი ლექსები არაა დეკლამირება, არამედ მონოლოგი, კვლევის, გაურკვლევლობის და ხშირად შეძრწუნების არტიკულაცია. ისევ და ისევ პაუზებით, თითქოს სუნთქვას აჩერებს და სიჩუმეში იძირება. ეს არის ლაპიდარული საუბარი, რომლის დროსაც თითოეული სიტყვა პაუზით თავის სათქმელს გადმოსცემს. ლექსები არ სრულდება, ისინი სიჩუმეში გრძელდეა. მეტაფორები ხშირ შემთხვევაში არის უსასრულობის, ჰორიზონტის ზღურბლის, ოკეანის ვარიაციები. დიკინსონი ზღვას აქცევს ტრანსცენდენცის შიფრად:
Exulation is the going
Of an inland soul to sea,
Past the houses-past the headlands-
Into deep Eternity-
Bred as we, among the mountains,
Can the sailor understand
The divine intoxication
Of the first league out from land?
ხმელეთზემცხოვრების ზღვაზე
მოგზაურობა დღესასწაულია,
სახლებისა და სანაპიროების ჩამოტოვება,
სვლა მარადისობაში
როგორც ჩვენ,მთაში დაბადებულებს,
მეზღვაურს შეუძლია ზღვაზე
პირველი მილით გამოწვეული
მათრობელა აღფრთოვანება განიცადოს?
Exulation აქ მარტოოდენ ლხენას არ ნიშნავს. ის არის სიხარულის, წამის და ეპიფანიის უმაღლესი შეგრძნება. ლათინური exultare მასში კიდევ ისმის. დიკინსონის ლექსები ხშირად იწყება თვალსაჩინო დეფინიცით (“hope is […]” “Exulation is”) ან პარადოქსით (My life closed twice before its close […]”, “One and one are one”). ლირიკა მისთვის არის მედიუმი, რათა აზრები ბოლომდე შეიცნოს, არსებულ კითხვებზე პასუხები იპოვოს, სულიერი მდგომარეობა შეისწავლოს. ეს არ არის აბსტრაქტული ფიქრების ლირიკა, რომელიც ამავდროულად წარმოიშობა, არამედ მხოლოდ ფანტაზიის დაძაბვა ქმნის წარმოუდგენელს წარმოსადგენად.
,,I stepped from Plank to Plank” – ლექსში ეგო ბალანსირდება ცასა და ზღვას შორის მერყევ, არასაიმედო გადასასვლელზე, მიტოვებული, განადგურებასთან უფრო ახლოს რომაა, ვიდრე სიცოცხლესთან, სრულ მარტოობაში. ამასთანავე სავარაუდოდ თავს იჩენს ნართაულობა, რომ ,,Walking The Plank” სასიკვდილო სასჯელი იყო მეზღვაურებისთვის:
I stepped from Plank to Plank
A slow and cautious way
The Stars about my Head I felt
About my Feet the Sea.
I know not but the next
Would be my final inch-
This gave me that precarious Gait
Some call Experience.
ფიცარ-ფიცარ ვაბიჯებდი
ნელა და ფრთხილად
ჩემს ზემოთ ვარსკვლავები იყო,
ჩემს ქვემოთ ზღვა.
მე არ ვიცოდი, მაგრამ შეიძლება
ეს ჩემი ბოლო დიუმი ყოფილიყო
და ეს ორჭოფობა მაძლევდა მას,
რასაც გამოცდილებას უწოდებენ.
არ შეიძლება ადამიანი მიტოვებული იყოს, როგორც ორ უსასრულობას შორის, არ-არსებობის უკიდურეს ზღვარზე. მაგრამ ბოლო სტრიქონი არ ტოვებს შეძრწუნების და სიკვდილის შიშის შთაბეჭდილებას, არამედ ზიზღშეპარული მწარე იუმორია. სწორედ ეს ,,an inch" ხელისგაწვდენაზე უფრო ახლოს უფსკრულის პირას დგომაა ცხოვრება, სხვა არაფერი არსებობს. დიკინსონთან იშვიათად შევხვდებით რელიგიურ იმპლიკაციას და, თუკი, იგი ყოველთვის აბუჩად იგდებს მას. ეგო არაფერზე მეტყველებს, არც ადამიანზე, არც ბედისწერაზე, არც რელიგიურ რწმენაზე, ამავდროულად მისი ფანატიკურად ღვთისმოსავი გარემოცვის სულიერი სიმღერების პაროდიაა.
უმნიშვნელოვანესი თემებიდან განსაკუთრებით გამორჩეული, რომელიც დიკინსონის ნაწარმოებებში მუდმოვად გვხვდება, არის თითქმის შეუმჩნეველი გასასვლელი ხილულიდან უხილავში ,,as imperceptible as Grief/ the Summer lapsed away”- ასე იწყება ერთ-ერთი მისი ლექსთაგანი. ზედაპირული კითხვისას შესაძლოა ეს ლექსები ბუნებაზე ლექსებადც კი მივიჩნიოთ, თუმცა ეს არის ლექსები, როლებიც ყოველთვის ხელახლად გვაძლეს სხვა ცნობიერებაში გადახრის საშუალებას სამყაროს აღსაქმელად, რომლის შესახებ ჩვენ მხოლოდ მეტაფორებში ვარაუდი შეგვიძლია.
There´s a certain Slant of light
Winter Afternoons –
That oppresses, like the Heft
Of cathedral tunes –
Heavenly Hurt,it gives us –
We can find no scar,
But internal difference,
Where the Meanings,are –
None may teach it-Any –
Tis the Seal despair –
An imperial affiction
Sent us of the Air –
When it comes,the landscape listens –
Shadows – hold their breath –
When it goes,tis like the distance
On the look of Death –
ეს გარკვეული მიდრეკილება
ზამთრის ნაშუადღეებს სინათლისადმი –
რომელიც ისე გაწვება, როგორც
ტაძრის ჰანგები –
ციური ჭრილობებისგან გვეძლევა,
შეიძლება ნაიარევი არ ჩანდეს,
მაგრამ შინაგანი ცვლილება
ამას მიანიშნებს –
ამას ვერავინ გასწავლის,
სასოწარკვეთილების ბეჭედი –
გამსრესი უძლურება
ციდან გამოგზავნილი –
როცა მოდის, ბუნება უსმენს –
ჩრდილებს, – სულგანაბული,
როცა მიდის, აქვს შორეული
სიკვდილის გამომეტყველება –
ემილ დიკსისონს უყვარს არყოფნის გაღვივება, საგნები, რომლებიც ჯერ კიდევ აქ იყო, მაგრამ ახლა აქ არ არის, მათი გაუჩინარების მომენტში წამიერი აღქმის დაჭერა. რაც რჩება ეს არის კონცენტრირებული სტილი, სტილის არსი. დიკსისონის ლექსები ბუნებაზე ყოველთვის ადამიანურ გამოცდილებასთანაა დაკავშირებული, ამის გარეშე რაღაც თვალსაზრისით იგი ანთროპომორფული გახდებოდა, როგორც ეს პოსტ-რომანტიულ ლირიკაში მოხდა. უფრო მეტიც, ბუნება და ადამიანური გრძნობების სამყარო ერთმანეთს ეთანხმება. ბუნება იმდენად მეტყველია, რომ სულიერი გუნება -განწყობილება სწორედ ბუნების მეტაფორების მეშვეობით ხდება გასაგები. ლექსი შედგება სამი განსხვავებული ფენისგან, ერთმხრივ რელიგიური ფენაა: cathedral, tunes, heavenly, despair, teach, seal, imperial afflication. მის საპირისპიროდ დგას ბუნებიდან ნასესხები სურათები: Slant of light, winter aflernoons, landscape, shadows; მესამე მეტაფორების ჯგუფში თავმოყრილია სულიერი, ასევე ფიზიკური მდგომარეობის აღმნიშვნელები: hurt, oppression, despair, scar, affliction. გონებრივად სიღრმისეული სურათის აღქმა გვაძლევს საშუალებას, რომ ეს საფეხურები ერთმანეთს დავაკავშიროთ ინტელექტუალუალური და ასევე ემოციურად შესაცნობი სასოწარკვეთილებით, რომელიც ყოველ ემოციურ განაცხადს (ან ცვლილებას) მკაცრად უარყოფს, ამის შესახებ არის ამ ლექსში. სასოწარკვეთილება იგრძნობა მის შინაგანში (where the meanings are). ეს არსებული სასოწარკვეთილება არ არის დეპრესიული გრძნობა, არამედ საბოლოო, უცვლელი და გარკვეული შეცნობა, რომელიც ყველა იმედს გადაწურავს და სათქმელს არაფერს ტოვებს. საბოლოოდ ნიშნავს მიღმიერისა და ხსნისადმი რწმენის, მომაკვდინებელი ცოდვის უარყოფას. The seal despair, სასოწარკვეთილების ნიშანი, უარყოფს ყოველგვარვ აზრთა გაცვლას. მომავალი ღამე ყველფერს წაშლის, ჩრდილი, როგორც სინათლის უკანასკნელი კვალი, გაქრება. ლანდშაფტი აჩერებს სუნთქვას სიკვდილში მიუწვდომლად გახდომის წინ. ბუნება, ადამიანური გამოცდილება და რელიგიური მნიშვნელობები ერთმანეთთან ისე მჭიდროდაა დაკავშირებული, რომ ერთი მეორისთვის გარანტია.
მაგრამ დიკინსონი კიდევ უფრო შორს წავიდა, განსაკუთრებით სიცოცხლის ბოლო პერიოდში მისი ლექსები კვლავ შეცნობის, უხილავის, გამოუთქმელს შორის საზღვრის გადაბიჯების მცდელობაა. ლექსების უდიდეს ნაწილში აღწერილია ფსიქიური აშლილობა, შიში დაუსახელებლის წინაშე, (something odd –within) შეძრწუნებული კითხულობს ის: Could this be madness- this? ეს ლექსები, რომლებიც მენტალურ ტკივილზე მეტყველებს, არის დიკინსონის სულიერი გამოცდილებისმოწმენი. მის საზღვართან მოხვედრისას იშლება თვითდაჯერებულობის შეგრძნება, ხდება მისი გამყარება ან საერთოდ განადგურება. გაუცნობიერებლობის შემთხვევაში ეგო მეტაფორა კონცენტრირებულ წრეში ჩახშობის საფეხურებს გაივლის და ყველაფერს, რაც ადმიანის არსებობას ეკუთვნის, ანადგურებს, როგორც ამ ლექსშიI felt a funeral in my brain:
As all the Heavens ware a Bell,
And Being , but an Ear,
And I, and Silence , some strange Race
Wrecked, solitary, here –
And then a plank in Reason, broke,
And I dropped down, and down –
And hit a World, at every plunge,
And Finished knowing- then –
თითქოს მთელი ცა ზარი იყო
და ყოფიერება მხოლოდ ყური,
და მე და სიჩუმე გაყრილები ვიყავით,
დარღვეულები,მარტოსულები,აქ –
შემდეგ რაღაც მიზეზით საყრდენი გატყდა
და დაცემით დავეცი –
და ყოველ ჯერზე სამყაროს ვეცემოდი
და ცნობიერება გაითიშა შემდეგ –
შემდეგ, მის გვიანდელ ლექსებში – როცა 56 წლის გახდა – გვამცნობებს ლირიკული გმირი სიკვდილსა და სიცოცხლეს შორის საზღვრის მიღმიერზე და ბრუნდება უკან ცარიელი ხელებით და დამატებითი ცოდნის გარეშე:
I heard a Fly buzz-when I died –
The Stillness in the Room
Was like the Stillness in the Air –
Between the Heaves of Storm –
The eyes around – had wrung them dry –
And Breaths were gathering firm
For that last Onset – when the king
Be witnessed – in the Room –
I willed my Keepsakes- Signed away
What portion of me be
Assignable-and then it was
There interposed a Fly –
With Blue-uncertain stumbling Buzz-
Between the light – and me –
And then the Windows failed-and then
I could not see to see
როცა მოვკვდი, ბუზის ბზუილი გავიგონე –
ოთახში ჩქამი არ ისმოდა
როგორც ჰაერში
ქარიშხალს და ქარიშხალს შორის-
გარშემო თვალები – ტირილით გამშრალიყვნენ –
სუნთქვა შევიკარი
უკანასკნელი გაბრძოლებისთვის – მეუფის
ოთახში შემობრძანებას რომ მოწმობდა –
ვინებე სამახსოვრო საჩუქრები-აღმეწერა
რაც წილად მერგო
და ის იყო –
ბუზი შემოფრინდა –
ცისფერი-გაურკვეველი ზუზუნით –
სინათლესა და ჩემს შორის,
შემდეგ ფანჯრები დაიბურა – შემდეგ
არ შემეძლო დამენახა ის,რასაც ვხედავდი –
როგორც ხშირად მის ლექსებში დიკინსონი აქაც წამის ზეიმს გამოხატავას, რომელშიც სიკვდილი შემოდის, ბანალური შეფერხების კომიკურობით – მოზუზუნე ბუზი. ზღურბლზე გადაბიჯება ცნობიერებაში არ შედგება, რადგან თავად ამ ზღრუბლის ერთ მხარეზე არის სიცოცხლე ყველა თავისი გამოვლინებით, ფერების და ტონის სინთეზი აურას უერთდება და დიდხანს ეფარება, ისე რომ მცდელობა სიკვდილის გაგებისა წარუმატებელი რჩება, უარყოფა თვალისსინათლის და ცნობიერების. იქ არაფერია. ლირიკული გმირის ხმას სხეული არ ააქვს და ამ არაფრისგან მოდის.
ასევე თუ ხილვად, ხელმისაწვდომ სინამდვილეს ყველა თავის ნიუანსებით მისი მუდმივად სიახლით მოხიბვლა შეძლებოდა, მაშინ ის მას უფრო მეტად შეიცნობდა და ასევე თუკი შეუძლებელია ის რომელიმე დაჯგუფებას მიესადაგოს და ანგლო-საქსურ პოეზიის ლიტერატურულ ლანდშაფტში როგორც აბსოლიტური მარტოხელა დგას, ცოცხლობს სწორედაც თავისი დროის სულისგან, რომანტიზმის სულისგან, რომელიც ინდივიდუალიზმს ამაღლებს, მარტო თავისთავს ეყრდნობა და ამით სცილდება მოპირდაპირე უცხოობას, ჰორიზონტის უსასრულობას.
არსებობს ლანდშაფტები, რომლებიც უფრო მეტად, ვიდრე მიღმიერს იქეთ გვეგულება, ახდენს ენით აუღწერელ შთაბეჭდილებას და ამით არა საბოოლოოდ Numinosen-ის წინაშე მოკრძალებულ პატივისსცემას აღძრავს. ზღვის უსასრულობის გვერდით ეს არის ასევე უდაბნოს უსაზღვრობაც. შემთხვევითი არაა, რომ ებრაელების ღვთისწარმოდგენა ეთანხმება უდაბნოს სიცარიელეში ორმოც წლიანი ხეტიალის განმავლობაში ხელმიუწვდომელ, ყოველ განსაზღვრებაზე აღმატებულ სიდიდეს. აბრამის ღმერთი ჯერ არ იყო ხმა მიღმიერიდან, არამედ ოჯახისღმერთი, რომელიც მას სტუმრობს, მასთან ერთად ტრაპეზობს და საუბრობს. იაკობი, ორი თაობის შემდეგ, იაბოკის ნაპირთან ეჭიდავება უცხოს, რომლისგანაც კურთხევას ითხოვს, და მიუხედავად იმის, რომ უცხო თავად არ აღიარებს, იაკობმა იცის, რომ ის უმაღლესია – „და უწოდა იაკობ ადგილსა მას ხილვაჲ ღმრთისაჲ", რამეთუ „ვიხილე ღმერთ პირისპირ” (დაბადება 32, 30). ის ბრძოლიდან ახალი სახელით, ღმერთთან მებრძოლის სახელით გამოდის. ასე უუცხოვდება ღმერთი ებრაელებს თაობიდან თაობამდე. მოსე ცეცხლწაკიდებული მაყვლის ბუჩქიდან შიშით ისმენს უხილავი ღმერთის ხმას. მაგრამ მხოლოდ უდაბნოში ხდება ღმერთი სრუილად სხვა, აზრმიუწვდომელი დროის და სივრცის ცნებების გარეთმყოფი. უდაბნოში მოგზაურობა უკავშირდება ებრაელების ღვთის ცნებას. მისი სიდიადის გაუზომველობა, რომლის მარადიულობა სინას მთაზე მჟღავნდება, იმითაა გამოხატული, რომ მისი მზერა სასიკვდილოა. „ხოლო სახე დიდებისა უფლისაჲ ვითარცა ცეცხლი მოტყინარე თხემსა ზედა მთისასა წინაშე ძეთა ისრაჱლისათა” (გამოსვლა 24,17). თავად მოსეს არ ააქვს უფლება ღმერთს პირისპირ შეხედოს. მის თხოვნაზე „მიჩვენე დიდებაჲ თავისა შენისა” (გამოსვლა 33, 18), მიუგებს – „ვერ ძალ-გიც პირისა ჩემისა ხილვად, რამეთუ არა არს კაცი, რთმელმან იხილა პირი ჩემი და ცხონდა” (გამოსვლა33, 20). „და დაგფარო შენ ჴელითა ჩემითა შენ ზედა, ვიდრემდე წარვიდე.და აღვიღო ჴელი ჩემი და მაშინ იხილო ზურგით ჩემსა, ხოლო პირი ჩემი ვერ იხილო” (გამოსვლა33, 22-23). ღმერთი არის ყველაფერი, რაც ხილული სამყარო არ არის. ის არის განდგომილი, მიუწვდომელი, და სწორედ ამ მოუცველობაში, სრუილად აზრმიუწვდომელობაში ინარჩუნებს ის თავის ტრანსცენდენტულობას. უდაბნო არის დაუსახლებელი და ცარიელი და აქ, სადაც არავინ ეხმარება, ადამიანი განიცდის თავის სიცარიელეს, როგორც გაუგებარ, შეუცნობელ და საზარელ აწმყოს, რომელიც შიშს და განცვიფრებულობას იწვევს. ის საკუთარ უმნიშვნელობას ღვთის წინაშე შეიცნობს მარადისობად და ღვთაებრივ აწმყოდ განცდილ სიდიადეს. მასში ღვთიური, ან რუდოლფ ოტოს მიხედვით Numinose, მის ორმაგ მანიფესტაციაში Misterium Tremens და Misterium Faszinosum, უფრო შესამჩნევია, ვიდრე სხაგან და ამავდროულად აბსტრქატიულიც და გაუგებარი. მისტერიუმს ოტო შემდეგნაირად აყალიბებს: „დამალული, ეს არ ნიშნავს არა ღიას, არა შეცნობადს, არა გასაგებს დაარა სანდოს, ამის გარეშე თავისთავს კიდე უფრო აგვიღწერს თავისი „როგორ”-ის მიხედვით“. ეს მისტერიუმი, რომელსაც რუდილფ ოტტო Numen-ს უწოდებს, აღძრავს შიშის, მორცხვობის, საშინელების, მუქარის და ამავდროულად ხშირად სიხარულის, სულიერების, შეზარხოშების და ოცნების ახდენის ნარევ გრძნობებს. ამასთანავე ავტორი იმ ენებზე მიუთითებს, რომელებსაც ერთი სიტყვით შეუძლიათ თრთოლვის ასე დიადი გრძნობის ამბივალენტურობის გადმოცემა: ინგლისური awe და ებრაული Kadosch. ეს არის სიტყვები, რომლებიც მთელი არსით ისე იძლევა პასუხს ადამიანურ გრძნობების გადმოცემისას, რომ გრძნობით ან აზრობრივად აღსაქმელს არ ეწინაღმდეგება. ღმერთი თავისი ხალხის წინაშე დღისით როგორც ღრუბელი და ღამით როგორც ცეცხლისსვეტი წარსდგება, მიუწვდომელი ნიშანი ჰორიზონტზე. უდაბნოში მიზანი ყოველთვის ჰორიზონტს მიღმა მდებარეობს, და ეს ლოგიკურია, რომ, წმინდა ტრანსცენდენტული მონოთეისტური ღვთისცნება უდაბნოში წარმოიშვა.
ზღვის და უდაბნოს შორეული ჰორიზონტი და უსაზღვრობა წარმოშობს ადამიანური საზღვრულობის გრძნობას, მის კრეატიულობას და განცვიფრბელობას. ზღვის ნაპირზე პატარა ადამიანების ფიგურების დიდთან თანაფარდობა ნათლად იგრძნობა რომანტიკოს მხატვრებთან – კასპარ დავით ფრიდრიხთან და უილიამ ტერნერთან.
კასპარ დავით ფრიდრიხის ცნობილ სურათში „ბერი ზღვასთან" [1809&1810], როგორც დიკინსონის ლექსში „I stepped from plank to plank,“ დგას ერთი შედარებით პატარა მუქი ფიგურა, დაკარგული ზღვასა და ცას შორის. ვილანდ შმიდი სურათის ანალიზში წერს: „ეს უკვე აღარ არის სამყარაო, რომელიც ჩვენ გვეკუთვნის, რომლის გამოკვლევა შეგვძლია. განუზომელი, უცხო სივრცეს რომ გვიხსნის" და მას კლაისტის ციტატა მოჰყავს 1810 წლის 13 ოქტომბრის „Berlinier Abendblätter”- დან: „დიდებულია, ზღვის ნაპირზე, უსასრულო მარტოობაში, მოქუფრული ცის ქვემოთ უსაზღვრო წყლისჰორიზონტზე ცქერა […] ამას ეკუთვნის მოთხოვნა, რომელსაც გული ქმნის, და განადგურება, […] რომელსაც ბუნება განაპირობებს.“ ბერი დგას ხრიოკ, ვიწრო, უნაყოფო, ცარიელ მიწაზე, რომელიც იმაზე მეტ სინათლეს იღებს სურათის შუა ნაწილში, ვიდრე ბნელ ღრუბლებიდან გამოშუქდება, მაგრამ არა მთლიანად, არამედ მიწის ზოლის ასწვრივ უმაღლეს წერტილში. სხეული აცილებულია მიწას, ის ზღვის სიბნელეშია გადაზრდილი. არაფერი, ყავისფერი უღიმღამობა, მაგრამ ამავდროულად ხედვა, რომლის მეშვეობით მხატვარი ლანდშაფტთან გვაკავშირებს. როგორც ერთადერთი ვერტიკალი ერთმანეთში გადასულ, უსაზღვრო ჰორიზონტალური ხაზებში ადამიანის მცირე ფიგურა ერთდროულად არის ფოკუსი და ვიზუალური გამღიზიანებელი. სურათის მთავარი ნაწილი უკავია ცას, ღრუბლებს, ინტენსიური მოშავო-მომწვანო მღელვარე ზღვის სიბნელიდან, უკუნ და სახიფათო ჰორიზონტიდან რომ ამოდიან. მხოლოდ სურათის შუა ზედა ნაწილიში, ბერის მცირე ფიგურის თავზე, ცა არღვევს ამღვრეულ ღრუბლებს და სინათლეს უშვებს, რომელიც ლანდშაფტს ეცემა. ეს არისბალტიისპირული ლანდშაფტი, რომელსაც კასპარ დავიდ ფრიდრიხი ყველაზე კარგად იცნობს, სადაც ის გაიზარდა. მაგრამ ამავდროულად ეს არის სიმბოლური ლანდშაფტი, რომლის ხასიათი მისტერიულია. სურათი წაროადგენს ტრადიციული რომანტიული ხელოვნების ნიმუშს, მაგრამ ფორმალურად უკვე აბსტრაქტული მხატვრობის შესაძლებლობებზე მიუთითებს, რომელიც ჰორიზონტს, როგორც აღთქმას არღვევს და მოწყურებულ მზერას ჰორიზონტის ზემოთ ხილულ რეალობაზე უკუაგდებს. რომანტიზმის ადამიანი ახლად მოპოვებულ სუბიექტურობაში, საკუთარ ეგო–ცნობიერებას, ასევე მის აბსოლიტურ ექსისტენციურ მარტოსულობას შეიმეცნებს. არასტუმართმოყვარე მიწის კიდეზე მიტოვებული ბერის ფიგურა არაფერი არაა ცის, ზღვის და მათი გამყოფი უსაზღვრო ხაზის, ჰორიზონტის წინაშე. მაგრამ მიუხედავად ყველაფრისა, ის შუაპუნქტია, პუნქტი, რომლისგანაც დამკვირვებლის ხედვა გადის და რომელთანაც ყველაფერი თავს იყრის. ბოლოს და ბოლოს მის გარეშე ზღვის ლანდშაფტი მკვდარი, მიღმიერი და გათავებული იქნებოდა, როგორც დაახლოებით ტილოზე „გოლიათის საფლავი თოვლში”, რომელზეც მკვდარი ბუნება სამი გაშიშვლებული სხეულითაა გადმოცემული, ქარიშხალისგან გაკაფული ხეები და საფლავის ბორცვი თოვლში სურათის შუაგულში გაფიჩხებული დგანან. სურათის ინფრაწითელი ანალიზით დგინდება, რომ კასპარ დავიდ ფრიდრიხი თავდაპირველად ბერს ხატავდა პროფილში (მისი ფეხები ჩანს კიდეც ამ პოზიციაში) და ის მღელვარე ზღვაზე ორ გემს უყურებდა. ახლა ბერი ჩვენკენ ზურგით დგას და გემები წაშლილია, ამით მზერა გადატანილია ჰორიზონტის უსასრულობაზე, მიღმიერში ან აბსოლიტურ სიცარიელეში. კასპარ დავიდ ფრიდრიხი იყო ის რომანტიკოსი მხატვარი, რომელსაც სამუელ ბეკეტი განსაკუთრებით შემთხვევით არ აფასებდა.
ფრიდრიხის თანამედროვე ინგლისელ უილიამ ტერნერთან ადამიანები გამოხატულია როგორც მიწასთანთშემდნარი, არადიფერენცირებული უფორმო მასა ტილოს ქვემო ნაწილში, მაგრამ, კაცმა რომ თქვას, მოვლენები ამავდროულად აირეკლება წყლის მასების კოსმოსურ ჯანყში, რომელშიც ზედა და ქვედა განურჩეველია, ხოლო ჰორიზონტი შეუცნობელი, ან ერთ არც თუ ცოტათი გადაჭარბებულ მთების სამყაროში როგორც „The Lauerzersee with Schwyz and the Mythen“-ზე (1848), ან ისინი ნავზე მიტოვებული ელემენტები არიან, წმინდად დახატული როგორც მბრწყინავი ფილიგრანი აღელვებული ზღვის წინააგმდეგ, დაახლოებით სურათის „The Shipwreck” (1805) მსგავსად. ტერნერის ადამიანის ფიგურები ლანდშაფტის უმნიშვნელო შემადგენელი ნაწილი არიან და მისი ხედვა არ არის, როგორც კასპერ დავიდ ფრიდრიხთან, ჰორიზონტზე მიმართული, არამედ ადმიანის ფუჭ საქმიანობაზე ზღვის გადამეტებულ სიდიდის წინაშე. სურათებზე „Strand von Calais bei Ebbe’’ (1830) ან “Aldborough, Suffolk” (1826) ზღვა არის მშვიდი და წყლის ფართობი ნათელი სარკის მსგავსი, მაგრამ ადამიანებს შორეულ ჰორიზონტთან კავშირი არ აქვთ, მათ ჯაფა ადგათ ჰორიზონტიდან მოშორებულებს.
ადმიანები ნაპირიდან ზღვის იქით რატომ იყურებიან, სვამს კითხვას ამერიკელი ლირიკოსი რობერტ ფროსტი მეოცე საუკუნის ზღვარზე ლექსში:
„Neithe
out far nor in deep“
The people along the sand
All turn and look one way.
They turn their back on the land.
They look at the sea all day.
ადამიანები სანაპიროზე
მიბრუნდებიან და იყურებიან ერთი მიმართულებით.
ხმელეთს ზურგს აქცევენ.
მთელი დღე ზღვას გასცქერიან.
როგორც ფრთხილი სკეპტიკოსი, ფროსტი პასუხს არ იძლევა, მაგრამ ის მკაფიოდ გამოხატავს, რომ ეს არის უხილავი, შეუცნობელი, რაც მას აღაფრთოვანებს, რაც მისი თვალებიდან არ ამოდის.
The land may vary more,
But wherever the truth may be-
The water comes ashore,
And the people look at the sea.
They cannot look out far.
They cannot look in deep.
But when was that ever a bar
To any watch they keep?
ხმელეთი შეიძლება მრავალფეროვანია,
მაგრამ ჭეშმარიტება ასეთია-
წყალი სანაპიროზე გადმოდის,
ადამიანები ზღვას გასცქერიან.
მათ შორს გახედვა არ შეუძლიათ.
მათ სიღრმეში ჩახედვა არ შეუძლიათ.
მაგრამ ეს როდის ყოფილა ხელისშემშლელი
მიშტერებულითვალებისთვის?
როგორც ემილი დიკინსონი, ასევე რობერტ ფროსტი არის ლირიკოსი, რომელიც ახალი ინგლისის ბუნებაშია ფესვგადგმული, მიუხედავად იმისა, რომ ის კალიფორნიაში დაიბადა და იქ ცხოვრების პირველი 11 წელი გაატარა. ჩრდილოეთ მანჩესტერის ბორცვიანი მინდვრები და ნიუ ჰემპშირი თავისი ფიჭვის ტყეებით, ბუჩქებით და ფხვიერი ქვების ყორებით, დაკლაკნილი ქუჩებით და მიტოვებული სახლებით არის ლანდშაფტი, რომელიც მთელი მისი შემოქმედების ინსპირაციაა. მაგრამ ფროსტი არ იყო რომანტიკოსი, ის ეკუთვნის ადრეულ მოდერნს, მისი კაეშანი, იმის მიმართ, თუ რამ არსებობს ჰორიზონტის მიღმა, ირონიული და სკეპტიკურია. ბუნებას მიწაზე მდგომი რეალიზმით აკვირდება. სამყაროს მიმართ მისი ინტერესის ამოსავალი წერტილია Condition Humana. მისი ჰუმანური განზრახვა ლექსებს დიდაქტიკურ ტონსაც კი აძლევს, მაგრამ უსასრულობა მედიტაციურ ლექსებში არ გხვდება. უსასრულო წყლის ფართობი, რომელიც ცით მთავრდება, პოეტს, რომელიც ამავდროულად ათეისტური განწყობით ბუნების მრავალფეროვნებაზეა დამოკიდებული, არ აღელვებს.
ემილი დიკინსონისთვის კი პირიქით, ისევე, როგორც მისი თანამოქალაქისა და თანამედროვის ჰერმან მელვილისთვის და ინგლისელი რომანტიკოსების – სამუელ ტეილორ კოლრიჯის, პერსი ბიში შელის, ჯონ კიტსის, ლორდ ბაირონისთვის ზღვა და ზღვაზე მგზავრობა ჰორიზონტის და საზღვრის გადაკვეთის, ცნობიერების გაფართოების სიმბოლოებია. ხმელეთის დატოვება და კურსის ჰორიზონტისკენ მიმართვა ნიშნავს, ექსისტენციალური საზღვარის გადალახვას და სრულიად სხვა გამოცდილების, უკეთესად რომ ვთქვათ, სხვების გამოცდილების მიღებას, შესაძებელია მისტერიაში შესვლისაც, რომელიც ენით აღუწერელია. „მე მიყვარს ყველა, ვინც სიღრმიდან ამოყვინთავს, ყოველ თევზს შეუძლია ზედაპირზე ცურვა, მაგრამ მხოლოდ დიდი ვეშაპია საჭირო, რათა ხუთ ან მეტ მილის სიღრმეზე დაეშვას; & როცა ის ფსკერს ვერ მიაღწევს, არც გალენის ტყვია იქნება საკმარისი, რათა ლოტი ჩამოასხა, რომ ასე ღრმად ჩაიძიროს. მე ვსაუბრობ ახლა […] ფიქრებში ჩაყვინთულების მთელ კრებულზე, სამყაროს დასაწყისიდან მოყოლებული ყოველთვის წარსულის გამოძიებით რომაა დაკავებული & ჩასისხლიანებული თვალებით უმაღლეს მწვერვალზე ავიდნენ”. ამას წერს მელვილი 1849 წლის გაზაფხულზე კრიტიკოსს და მეგობარს ევერტ დაიკინკს და ამით ფიქრობს, რომ გაბედა, ენით სცადა უთქმელის ახსნა. მაგრამ მელვილთანაც ზღვა, ერთი მხრივ თუ აღმაფრთოვანებელია, მეორე მხრივ ყოველთვის შეიცავს განადგურების მუქარას, და ადამიანური თვითდაჯერებულობა, გამბედაობა თავისი ძალაუფლება წარმოაჩინოს და თავისი ფასეულობები გადაარჩინოს, მოითხოვს განადგურებას: აი, სწორედ ეს არის მთავარი თემა მობი დიკში. ღვთიური, რომელიც მიუწვდომელი და გამოუთქმელია, მელვილისთვის ხელშეუხებელ ბუნებაში არსებობს. მობი დიკი, თეთრი ვეშაპი, არისNuminosen-ის რეპრეზეტანტი, შიშის და აღფრთოვანების, გაკვირვების და საშინელების გამომწვევი. რომანის ულამაზესი პასაჟია, როცა ვეშაპისმჭერი პეკოდი ვეშაპების გუნდს ბუნებრივ საცხოვრებელ სივრცეში, ოკეანის სიღრმეში გადაეყრება და განცვიფრებული ეკიპაჟი ცოტა ხნით ივიწყებს რომ მისი განადგურება აქვთ მიზნად დასახული: „გავსრიალდით და ზუსტად (ვეშაპების) ჯოგის ცენტრში აღმოვჩნდით, თითქოს მთის მდინარით დაბლობის წყნარ ტბაში ჩავშვებულიყავით.ის ქარიშხალი, განაპირა ვეშაპების შემჭიდროებულ რიგებში რომ მძვინვარებდა, აქ უკვე იმდენად აღარ იგრძნობოდა. ზღვა ატლასის ნაჭერს ჰგავდა... დიახ, დიახ, ჩვენ აღმოვჩნდით იმ ჯადოსნური სიჩუმის შუაგულში, რომელიც, როგორც იტყვიან, ყოველი ქარიშხლის გულშია ხოლმე ჩამარხული... პაწია ვეშაპები - დროებით ტბის ნაპირებს რომ ტოვებდნენ და ჩვენს უმოძრაო ნავთან მოდიოდნენ - იქნებ სწორედ იმის გამო იჩენდნენ საკვირველ სითამამესა და სიმშვიდეს, რომ ახალგაზრდები და გაუწაფავები, გამოუცდელნი და გულუბრყვილონი იყვნენ... არ შეიძლებოდა მათ საქციელს არ გაეოცებინეთ: ისინი თითქმის ველბოტის კიდემდე მოდიოდნენ, ნავს ფერდებს უხახუნებდნენ და ეზოს ძაღლებივით გვყნოსავდნენ... თითქოს ვინმეს რაღაც ჯადოთი მოეშინაურებინოს ისინი... სირღმეში კი... როცა ბორტიდან ვიცქირებოდით, ჩვენ თვალწინ უცნაური და საოცარი სამყარო იშლებოდა.იქ ცურავდნენ მეძუძური დედა- ვეშაპები, აგრეთვე სხვა ვეშაპებიც, რომელთა გრანდიოზული წელების ხილვისას მიხვდებოდით, რომ დღე-დღეზე დედები უნდა გამხდარიყვნენ. ტბა, რომელზეც ჩვენ ვსრიალებდით... კარგა სიღრმემდე უაღრესად გამჭვირვალე იყო... ძრწოლისა და საშინელების ალყაში მომწყვდეული ეს იდუმალი ქმნილებანი წრის შუაგულში უშიშრად და უდარდელად აკეთებდნენ ყოველგვარ მშვიდობიან საქმეს, უშფოთველად ტკბებოდნენ სამიჯნურო თამაშის სიხარულითა და აღტაცებაღტაცებით... მოჯადოებულებივით ვიდექით ერთ ადგილზე...''
მდუმარე მოწიწება დასაბამიერი ბუნებრივობის წინაშე დიდხანს არ გრძელდება, სასიკვდილო დევნა იცვლება განახლებული ბრუტალობით, ადამიანისთვის დამახასიათებელია ღვთიურის განადგურება, რომელსაც თავისებურად წარმოაჩენს: წმინდა ადამიანის უდანაშაულობაში, როგორც ნოვენა ბილი ბადიში. ხელმიუწვდომელ და ხელშეუხებელ ოკეანის უსასრულობაში, როგორც მობი დიკში, ან ენკანტადას რამდენიმე ისტორიაში.
ედგარ ალაენ პოს რომანში ნანტაკეტელი არტურ გორდონ პიმის ამბვი ხორციელდება ერთი ახალგაზრდის ხანგრძლივი, თავგადასავლებით აღსავსე გიჟური ხეტიალი, ისე რომ საბოლოოდ, როგორც ბრმა პასაჟირს მშობლიურ კუნძულიდან მიიყვანს ვეშაპების საჭერ გემზე, მერე რეგიონში, მსოფლიოს რომ აღარ ეკუთვნის, სასწაულების და ბინდის ქვეყანაში, რომელიც სამხრეთ პოლუსი ჰგონიათ. ეს არის ადგილი, საიდანაც უკან ვერ დაბრუნდები, თეთრი, ამორფული, მღრღნელი, სასიკვდილო სამყარო, რომელშიც მოხვდნენ კურსსაცდენილი გემის მსხვრევას გადარჩენილები; ქვემოთ და ზემოთ განურჩეველია. ზღვა და ცა იძირება ნისლისა და წვიმის ციმციმში, თეთრი ცხოველები ცურვით ჩაივლიან, თეთრი ნისლი იმატებს ჰორიზონტს ზემოთ და ისინი უმწეოდ იკარგებიან: „მე მას მხოლოდ უნაპირო წყალვარდნილს შევადარებდი, ცის რომელიღაც სამყაროს მოშორებულ სიმაღლიდან ზღვაში გადმოღვრილს. ამ გიგანტურ ფარდას, როგორც ჩანს, მთელი სამხრეთ ჰორიზონტი ეკავა და მისგან ხმა არ გამოდიოდა. […] კატარაკტის მწვერვალი სრუილად გაუჩინარდა სიმაღლისა და სიშორის წყვდიადში. ჩვენ მას უსწრაფესად ვუახლოვდებოდით. მასში ზოგჯერ პირდაღებული ხვრელი შეიმჩნეოდა, რომელიც წამიერდ ისევ იხურებოდა და ამ ხვრელიდან, რომელშიც მოციმციმე და ერთმანეთს შემდნარი ფიგურების ქაოსი მოძრაობდა, დაქროდა მძაფრი, მაგრამ უხმო ქარი, რომლის ძლიერი სუნთქვა მშვიდ ოკეანეს ააღელვებდა. […] და ახლა მივიჩქარით ჩანჩქერისკენ, იქ სადაც სვეტი გაიხსნა ჩვენს შესახვედრად, მაგრამ ამ დროს ჩვენს წინაშე შუა გზაზე აღიმართა შეფუთნული ადამიანის გამოსახულება, უფრო ძლიერი ვიდრე ყველა ბავშვი დედამიწაზე, მისი კანი იყო თეთრი, ყველზე მანთობელი ფერი, თვალისმომჭრელი მარადიული თოვლის ფერი” თეთრი ლიტერატურაში სიკვდილის ფერია, ფერი, რომელიც არაფერს ფარავს და არანაირი ფერიც არაა, არამედ უფრო ყველაფრის ნეგატივია, რისი აღწერაც შესაძლებელია.
მელვილის და პოს ორივე რომანის შესაბამისი დასასრული საჭიროებს ბედისწერის ჩარევას და ავტორის საკუთარ ფანდს, რათა მთხრობელი გარდაუვალ აღსასრულს გადარჩეს და საშუალება მიეცეს შთამომავლობას თავისი ისტორია მიაწოდოს. სხვანაირად როგორ შეუძლია ადამიანს სიკვდილის შესაახებ იუწყებოდეს, საფასურად რომ აქვს გადასახდელი, როცა ის შესაცნობის საზღვარს გადააბიჯებს? მხოლოდ საიმედო დისტანციიდან ჭვრეტს სიცოცხლის მიღმიერიდან გამყოფ ხაზს. ჰორიზონტი არის აქ ყოფნის გარანტიის კორდონი, რომელიც ჩვენ სურვულს თითქმის არასდროს ასრულებს და ჩვენს ცნობისმოყვარეობას დაუკმაყოფილებელს ტოვებს. მაგრამ უსასრულო ვარაუდებისთვის ღიაა, ჩვენი სიცოცხლის მოთხოვნის გარეშე. თვითნებური ოკეანური გრძნობა, რომელზეც ზიგმუნდ ფროიდი კულტურით უკმაყოფილებაში საუბრობს, ლიტერატურასა და მხატვრობაში მანამდე უფრო იშვიათად გვხვდება ვიდრე შეძრწუნება. გრძნობა, უსასრულობის წინაშე მიტოვებული და მარტოსული დგომისა და მისგან დაკარგვისა და განადგურებისა, როგორც ინგილისელი ლირიკოსის, მე-19 საუკუნის გვიანი რომანტიზმის წარმომადგენელის, მრთიუ არნოლდის ლექსის Dover Beach-ის ბოლო სტროფშია:
And we are here as on a darkling plain
Swept with confusd alarms of struggle and fight,
Where ignorant armies clash by night.
ჩვენ აქ ვართ, როგორც უკუნ ვაკეზე
ბრძოლის ყიჟინით შეცბუნებულები,
სადაც უვიცი არმიები ღამით ერთმანეთს შეეტაკებიან.
ის, რაც ჰორიზონტს მიღმა მდებარეობს, არის არა მარტო მაგიური ტრანსდენტულის წარმოდგენის და მისწრაფების, არამედ, ჯერ კიდევ გილგამეშის ეპოსიდან – გაქრობის, სიკვდილის და განადგურების ადგილი. ამ უძველეს ლურსმული დამწერლობით გადმოცემულ ეპოსში მითიური გმირი, შუმერის მეფე გილგამეში, რომელსაც თავისი მეგობრის ენქიდუს სიკვდილის გადატანა არ შეუძლია, ცდილობს კაცობრიობის გამოცდილების საზღვარზე გასვლას და აღმოაჩენს, რომ იქ, სადაც ზღვა მთავრდება და მზე ჰორიზონტს უკან უჩინარდება, არა – როგორც იმედოვნებდა –მუდმივი სიცოცხლე, არამედ სიკვდილია. უკვდავების ძიების გამოცდილება და უკან იმედგაცრუებული დაბრუნება, მას, მოკვდავ ადამიანს მემატიანედ აქცევს. მხოლოდ შესაცნობის საზღვარის გამო აქვთ ტრანსცენდენტის მძებნელებს სრული თავგადასავალი მოსაყოლი. ჰორიზონტის გარეშე, რომელიც მხოლოდ სიცოცხლის ფასად გადაილახება, არ იქნებოდა ადამიანური თვითდაჯერება არყოფნის უსასრულობის წინაშე.
ჰორიზონტთან მიახლოვების ყოველი მცდელობა არის როგორც გამოცდილების გაფართოვების მომხიბვლელი აღთქმა, ასევე სიკვდილის შიშის ადგილიც. სულერთია როგორ მივუდგებით მას, ჰორიზონტი ყოველთვის ჩვენს წინაა, შეცნობისა და შეგრძნებისა, მარადისობისა და ტრანსცენდენტულისა, თუ გაქრობისა და არყოფნისა. ამ ცნობიერებისგან აღმოცენდა სავარაუდოდ სწორხაზოვანი დროის ცნება, ფიქტიური დასასრულის ფიქრი, წარსულიდან დაწყებული მომავლისკენ, რომელიც დასასრულამდე შორეულში, ჰორიზონტამდე გრძელდება. სწორხაზოვანი დროის ცნება ენაცვლება თავდაპირველ მითიურ და ციკლურ დროის აღქმას, რომელიც ორიენტირებული იყო აღმასვლისა და დაცემის დროის წრეზე და არ შეეძლო მიუწვდომელ მომავლისკენ წინწასვლა. მხოლოდ ჰორიზონტით, რომლისკენ ადამიანი მიემართება, ცხოვრება მოგზაურობაა მიზნისკენ, შორს, შესაძლოა მიუწვდომელ ადგილასაც რომ მდებარეობს.
მოგზაურობა კაცობრიობის ისტორის განმავლობაში ხდება ტოპოსი. ის სხვა არაფერია, გარდა დამღლელი, საშიში, ვალმოსახდელი, სიკვდილისთვის თვალის გამსწორებელი ცხოვრებისა.ჯერ კიდევ ძველ ინგლისურ ეპიურ ლექს The Seafarer-ში XI საუკუნის ერთ ანონიმურ ავტორთან მოიპოვება ეს ტოპოსი. ეს არის მეზღვაურის მონოლოგი, რომელიც ზღვაზე დამღლელი მოგზაურობის, მარტოსულობის, ზამთრის ქარიშხალში მიტოვებულობის, ღამეების შესახებ ჰყვება, და მაინც, ყოველთვის არის ჟინი და გული მიუწვდომელისკენ მიიწევს.
ამერიკელი ლირიკოსის ჩარლზ ვ. კენედის მიერ ახალიგლისურ თარგმანში ეს ნაწილი ასე იკითხება:
Yet still, even now, my spirit within me
Drives me seaward to sail the deep,
To ride the long swell of the salt sea-wave.
Never a day but my heart´s desire
Would launch me forth on the long sea-path,
Fain of far harbors and foreign shores.
Yet lives no man so lordly of mood,
So eager in giving, so ardent in youth
So bold in his deeds or so dear to his lord
Who os free from dread in his far sea-travel
Or fearof god”s purpose and plan for his fate .
The beat of the harp and bestowal or treasure
The love of woman, and worldly hope,
Nor other interest can hold his heart
Save only the sweep of the surging billows;
His heart is haunted by love of the sea.
ყოველთვის, ახლაც, ჩემს სულს
ზღვისკენ მივყავარ, მის სიღრმეში,
მის გრძელ მარილიან ტალღებისკენ.
დღე არ გავა, რომ ჩემმა გულმა არ ისურვოს
ზღვაზე ხანგრძლივი მოგზაურობა,
ნავსადგურებთან და უცხო ნაპირებთან სიხარულით განშორება.
არავინ ცხოვრობს ასე თავადური განწყობილებით,
ასე მიზანსწრაფულად,ასე ახალგაზრდულად მგზნებარედ,
ასე საქმეში გამბედავად, ასე ახლობლურად თავის უფალთან,
თავისუფალი შორეულ ზღვაზე მოგზაურობის,
ღვთის განგებულების თუ ბედისწერის შიშისგან.
არც არფას,არც ძვირფას საჩუქარს,
არც ქალის სიყვარულს,არც ამქვეყნიურ მოლოდინს,
არც სხვა ინტერესებს არ შეუძლიათ მისი გულის დაპყრობა,
მხოლოდ ტალღების ხმაურს;
მის გულში ზღვისადმი სიყვარულია ჩაბუდებული.
ეს არ არის სამყაროს ფლობის, შეფასების ან სიხარულის ძიება, ერთხელაც არაა სურვილი ზღვის მოძრაობა მასში იგრძნობოდეს, რადგან არც ზღვაა სახლი: „but he who sets out on the waters ever feels longing(…) eager and unsatisfied” ეს არის არამშვიდი სევდა უცნობისადმი, ფარულისადმი, რომლის პოვნა მხოლოდ გაშლილ ზღვაში, ადამიანისგან მოშორებით შეიძლება. თუმცა მგზავრობა მისგან უდიდეს ტანჯვას მოითხოვს, ის არ აპირებს უკანდახევას. ეს არაა ოქროს საწმისის, წმინდა გრაალისა ან ცისფერი ყვავილის სათავგადასავლო ძიება, ასევე არაა შინდაბრუნება, როგორც ოდისეაში, ლექსი უფრო მეტად აღწერს ცხოვრების უამრავ მიწიერ, ექსისტენციალურ ცნობიერებას ვიდრე ენით აუწერელ სიღატაკეს და ერთ თითქმის აბსურდულ ჰორიზონტზე მიმართულ მოლოდინს, რომლის შესახებ ბევრი რამ უცნობია, რომ იქ შეიძლება რაღაც მნიშვნელოვანი იყოს.
ფარულისადმი ლტოლვით შეგვიძლია ავხსნათ ხსნის რელიგიური მოლოდინები, უტოპია და პრინციპი – იმედი რელიგიურ, პოლიტიკურ და საზოგადოებრივ მანიფესტაციებში. ასევე იგია ინოვაციების, გამოგონებების და აღმოჩენების ხელის შემწყობი კაცობრიობის ისტორიის განმავლობაში, რომელმაც კეთებადის და წარმოსადგენის ჰორიზონტი ნაბიჯ-ნაბიჯ გადასწია, ყოველთვის ახალ-ახალ ჰორიზონტებს რომ ქმნიდა. განსაჭვრეტის და ფიქრის საზღვრები სულ ახლა და სხვაგვარად დეფინირდებოდა, ვიდრე გასულ ეპოქებში და ჟამი იკვეცებოდა მომატებული აქსელერაცით. განმანათლებლობიდან მოყოლებული დასავლური საზოგადოება საფუძვლიანად სეკულარული გახდა და მზერა ჰორიზონტიდან, როგორც რელიგიური თუ ფილოსოფიური ტრანსცენდენტის ადგილიდან, ტექნიკურ, საბუნებისმეტყველო მეცნიერებების და ტექნოლოგიური ინოვაციების შესაძლებლობებზე გადაიტანა. ამ სფეროებში ფაქტიურად ასე ჩანს, თითქოს ყოველი ახალი ჰორიზონტი გარკვეული დროის განმავლობაში მისაწვდომი იყოს. განხორციელებადობამ და წარმატებამ სულიერი ცხოვრება საფუძვლიანად შეცვალა. პროგრესის ოპტიმიზმი და წარსულის დაუფასებლობა ხელოვნებისთვის მაინც ნაკლებად ასატანია ვიდრე ტექნოლოგიისა და მედიცინისთვის.
ხელოვნების განვითარება არ არის სწორხაზოვანი და მიღწევა არ არის კრიტერიუმი, უფრო მეტად ილუზიაა. მოგონებები, რომელებიც ხელოვნებაში ხშირია, როგორც რომანტიზმში, ასევე რენესანსში, არის ახალი გადაფასება აწმყოს გადმოსახედიდან. ლიტერატურა ლტოლვაა გამოუთქმელისადმი და არ შეიძლება საზღვარი გაიყოს ენასა დადუმილს შორის. მისი საუკეთესო და ღირებული ნაწარმოებები მყარად დგანან გამოთქმის საზღვრის წარმოდგენაზე და უფრო და უფრო ცდილობენ მისტერიუმთან მიახლოვებას, რომელიც მეტაფორებით: ჰორიზონტი, უფსკრული ან ასევე საიდუმლო აღიწერება.
ახალი სტატიები
გეგი კუხალეიშვილი - ღმერთკაცობრიობის მომავალი და სოციალისტური ფორმაცია 03:26ნინა ნენეა სამხარაძე - ლექსები 16:08გორვანელი - დემოკრიტეს ფილოსოფია 17:18ავთანდილ ყურაშვილი - ლექსები 17:17თორნიკე ღვინიაშვილი - Dicata matres 17:16თეიმურაზ ლანჩავა - ზამთრის თეთრი მერცხლები 17:15ნარი ჩხაბერიძე - ტერმინ „ჟამისწირვის“ განსაზღვრისა და მერმისთან ურთიერთკავშირისათვის 17:14დათო გაგოშიძე - არისტოტელეს შეხედულებები ხელოვნებაზე 17:11
ახალი ნომერი
პირადი კაბინეტი