ჩვენს შესახებ
პოპულარული
სტატიების არქივი
გამოკითხვები
რა ტიპის სტატიებს ისურვებდით ?
ვარდგეს პეტროსიანი (თარგმანი - გელა გელაშვილი) - ქალი, რომელიც აღარ შემხვედრია
Վարդգես Պետրոսյան / «Կինը, որին ես այլևս չհանդիպեցի...»
ვარდგეს პეტროსიანი (1932-1994) - ცნობილი სომეხი პროზაიკოსი, დრამატურგი, პუბლიცისტი, სომხეთის მწერალთა კავშირის თავმჯდომარე (1988-1994). 1994 წლის 15 აპრილს, ქ. ერევანში, საკუთარი სახლის სადარბაზოსთან გაურკვეველ ვითარებაში მოკლეს.
სომხურიდან თარგმნა - გელა გელაშვილმა
ორი-სამი თვე იყო, რაც იმ ქალს თითქმის ყოველდღე ვხვდებოდი, დილაადრიან ვხვდებოდი - გაჩერებაზე მომლოდინეს ან უკვე ტროლეიბუსში მჯდომს (როცა ვიგვიანებდი). ამ ყველაფერში განსაკუთრებული არაფერი იყო - მე სამსახურში მივდიოდი, ალბათ - ისიც. ქალს ჩვეულებრივი გარეგნობა ჰქონდა, ტანსაცმელი - სადა, თვალები კი, იმ იშვიათ მომენტში, როცა ირგვლივ იხედებოდა, აუხსნელი, ნათელი სიმშვიდით უბრწყინავდა. ამ უსიტყვო ნაცნობობას უკვე შევჩვეოდი და იმასაც, რომ მას ყოველ დილით უნდა შევხვედროდი. და აი, ერთ დღესაც გვერდიგვერდ დავსხედით. შეფარვით მის ხელებს დავხედე. დავხედე და... ღმერთო ჩემო, როგორი გულგრილობით ეწყო ისინი მუხლებზე. ხელებს, ასე, ალბათ, ახლობელი ადამიანის საფლავის ქვაზე აწყობენ, როცა თავდახრილი ტირიან. თვითონაც ვერ მივხვდი, როგორ ვკითხე:
- მოწყენილი ხართ?..
- საიდან გაიგეთ?
- თქვენი ხელები... ისინი ძალიან გულგრილნი არიან...
- მოწყენილი ვარ...
- ალბათ რაღაც დარდი გაქვთ...
- ალბათ... - თითქმის დაიჩურჩულა, მაგრამ ხმებითა და განცდებით სავსე ტროლეიბუსში მე მაინც გავიგე. ფილოსოფოსობას შევეცადე:
- მწუხარების დროს მამაკაცები თვრებიან, ქალები რას აკეთებენ?..
- ქალები ბერდებიან...
- ხვალამდე, ნახვამდის... - ენის ბორძიკით ვუთხარი.
- ნახვამდის... - მიპასუხა და ტყავის მძიმე ჩანთით ხელში დაწინაურდა.
- ჩვენ, ალბათ, მეზობლები ვრთ, ხომ?.. - ვკითხე ერთხელ.
- არა მგონია, - მიპასუხა მან, - მე ამ გაჩერებაზე საკმაოდ შორიდან მოვდივარ.
- რატომ?..
- ამ შემთხვევაში, ალბათ ჩვენს მხარეში მუშაობთ...
- ნუ ეცდებით ადამიანების ცხოვრების გაგებას ტროლეიბუსის მარშრუტით...
ერთ დღესაც იძულებული გავხდით, რომ ფეხით გაგვევლო - ტროლეიბუსზე დაგვაგვიანდა და ტრამვაიში ჩასასხდომად, ბაზრამდე უნდა მივსულიყავით.ჩანთა გამოვართვი და ჯერ კიდევ მძინარე ქალაქის სიჩუმეში ქუჩას გავუყევით.
- ის საუბარი ხომ არ გაგვეგრძელებინა? - ვეკითხები.
- რატომაც არა, გავაგრძელოთ... - მპასუხობს.
- ჩემი სამსახური ცხრაზე იწყება, ახლა რომელია?..
- შვიდი, - ვუპასუხე და თან გაუბედავად ჩავეკითხე: - სად მიდიხართ?
- ავადმყოფთან.
- ავადმყოფთან?..
- ჩემს მეუღლესთან.., - ნათელთვალებიანმა ქალმა ეს ისე თქვა, რომ გეგონებოდა, ბოლოს და ბოლოს, დახუთული ოთახიდან გამოვიდა და დაჭრილი მკერდით ღრმად ჩაისუნთქა. ვიგრძენი - თან გაუხარდა, თან დაღონდა და თან ინანა კიდეც, იმავდროულად. მავედრებელი თვალებით შემომხედა და მკითხა:
- სამსახურში არ გაგვიანდებათ?
- მაგვიანდება.
- მადლობა, რომ გულწრფელად მითხარით „მაგვიანდება“, - დაიჩურჩულა მან, - საპირისპიროს თქმა არასდროს საჭირო არ არის...
- ვფიქრობ, რომ კარგი ადამიანი ხართ, - მითხრა ქალმა, - მაგრამ იქნებ პირიქითაც იყოს.
- ჩვენი საუბარი გავაგრძელოთ, - ვუთხარი და მხოლოდ მაშინღა შევნიშნე, რომ ქალი ლამაზი იყო - ხეების მწვანე ჩარჩოში ჩაესვათ და ივნისის დილის სხივებით მოეხატათ. მას პირველად შევხედე, როგორც ქალს. ეს სულ ერთი წამით მოხდა და მან ეს წამი მაშინვე იგრძნო, ისევე, როგორც გრძნოობს ხოლმე სამყაროს ყველა ქალი - ამაში მათ, ვერც მწუხარება და ვერც სიხარული ხელს ვერ უშლის. თუმცა ეს მხოლოდ ერთი წამი გაგრძელდა და მერე ისევ გვერდიგვერდ მჯდომ ტროლეიბუსის მგზავრებად ვიქეცით - იმ განსხვავებით, რომ სკვერი უძრავი იყო და ჩვენს გარშემო მწვანე სიჩუმის გარდა არავინ ჩანდა.
- ოცდაცხრა წლის ვარ, - მითხრა ქალმა და როდესაც გაკვირვება შემატყო, გაეღიმა, - თავს არ ვიპატარავებ, მაგის საჭიროება დიდი ხანია აღარ არსებობს და კიდევ, ზოგჯერ ქალებსაც შეიძლება დაუჯეროთ.
- მეუღლემ მიმატოვა, როც ჩვენი პირველი და ერთადერთი ვაჟიშვილი - მანველიკი, ექვსი წლის იყო. იქამდე კი... ალბათ, ისე ვცხოვრობდით, როგორც სხვა უამრავი ოჯახი - არც ძალიან კარგად და არც ცუდად. ქორწილის მერე უფრო შევძელით ერთმანეთის გაცნობა და შეყვარება, თუმცა, ალბათ, ბოლომდე ვერც კი შევძელით. ახლა ამის თქმა ადვილია, ზოგადად, ბორცვის თხემიდან უკან გახედვა და განვლილი გზის განსჯა უფრო ადვილია. ჩემთვის ცოლქმრობა მიხვეულ-მოხვეული, აღმავალი გზა იყო, ამ გზის მეგობარი კი ის იყო. ჩემი სამყარო მისით იწყებოდა და მისით მთავრდებოდა, თუმცა ჩვენი ოჯახი სიყვარულით არასდროს გამთბარა - შემთხვევითი ვაგონის კუპეში მოხვედრილი ადამიანებივით ვცხოვრობდით, რომლებიც ერთად საუბრობენ, ერთად სადილობენ, მაგრამ შემხვედრ სადგურში ერთმანეთს ხელის ჩამორთმევის გარეშე შეიძლება დაემშვიდობონ. მას თავის სამყარო ჰქონდა, რომლის შესახებ არაფერი ვიცოდი, ჩემი სამყაროს გაგება კი არ უნდოდა. ბავშვი უყვარდა, თუმცა ბოლოს მის იქ ყოფნასაც ვეღარ ამჩნევდა... სახლში, ხშირად, შუაღამისას ბრუნდებოდა, ზოგჯერ - მხიარული, ზოგჯერ - ნაღვლიანი. ერთ დღესაც გამაფრთხილეს, რომ ვიღაც ქალს იყო გადაკიდებული. დაჯერება ან გადამოწმება არც კი მომესწრო, რომ მან ამის შესახებ თავადვე მითხრა. სახლში მთვრალი მოვიდა, კარები ჩაკეტა, მომიახლოვდა და ბოლო ხმაზე იღრიალა: „არ გესმის? მის გარეშე არ შემიძლია...“. გაოგნებულს ენა დამება, რაღაცის თქმა მინდოდა, მაგრამ ვერ შევძელი. სწორედ ამ დროს მეორე ოთახიდან მანველიკმა მოირბინა, ბავშვური ინტიქტით მიხვდა, რომ რაღაც ხდებოდა, მუხლებზე მომეხვია და მამამისს ალმაცერად შეხედა. ამან მეუღლე უფრო გააცოფა. ბავშვს ხელი ჩაჭიდა, მოქაჩა, ჩემგან მოწყვეტას ეცადა. დავინახე, ბავშვი იატაკზე როგორ დაეცა, ცრემლიანი და გაოცებული თვალებით მამამისს როგორ მისჩერებოდა. ბავშვისკენ გაგიჟებული გავვარდი, გულში ჩავიკარი და როცა გონზე მოვედი, მეუღლე წასული დამხვდა. ასე დაიწყო ჩვენი მარტოობა, ასე დავიწყე მეც დაბერება. იმ დროს ოცდახუთი წლის ვიყავი. არ შემეძლო შევგუებოდი იმას, რაც მოხდა, არ შემეძლო მეტირა, არ შემეძლო... არ ვიცი შეგიმჩნევიათ თუ არა, რომ ქალები, რომლებიც ყველაფერზე ადვილად ტირიან, გვიან ბერდებიან - მწუხარებას, იმწამსვე ცრემლებით ცვლიან და გულზე ეშვებათ. მე კი ტირილი არ შემეძლო - რაც დრო გადიოდა, გული უფრო მეტად მიქვავდებოდა... მანველიკი ჩვენს დაშორებას შეესწრო და ბავშვური ინსტიქტით, ალბათ, ბევრ რამეს მიხვდა - ეს მისთვის უფრო რთული აღმოჩნდა... ვერ მოვუყვებოდი მას ლამაზ ზღაპრებს - სადღაც შორეთში მყოფ მამამისზე, არ შემეძლო მეთქვა, რომ ის დაბრუნდება... ამიტომ ვჩუმდებოდი და ჩემთან ერთად ისიც ჩუმდებოდა - ძნელი ბავშვობის ნაადრევად მომწიფებული სიჩუმით...
- მომისმინე, - ამბობს ის, - შევცდი, მაპატიე, ყველაფერს აგიხსნი, გამიგებ.
- ქალი, რომელიც მიყვარდა, ცუდი აღმოჩნდა, მიმატოვა, მე ის მძულს, შენ უნდა გამიგო, ბავშვის გულისთვის მაინც.
- შეიძლება დღეს სახლში მოვიდე?
- მე მამა არ მყავს, სკოლაშიც ასე მაქვს ნათქვამი.
- მე სახლში არ დავრჩები.
- მანველიკი სადღაა?
- სად იყავი?
- სახურავზე. იქიდან ვუყურებდი, არ ჩამოვიდოდი, სანამ არ წავიდოდა და სხვა დროს თუ კიდევ მოვა, საერთოდ წავალ, - თვალებში ბოროტი სხივი უთამაშებდა, ტუჩები დაჭიმული, მჭიდროდ მოკუმული ჰქონდა.
ქალს იმ ადამიანის მზერით შევხედე, რომელიც ცხოვრებაში პირველად რაღაც ნათელსა და ამაღლებულს გადააწყდა, მან კი დაქანცულმა ნაღვლიანად გამიღიმა:
- თქვენ ალბათ მკითხავთ - ეს ძნელი არ არის? არათუ ძნელია, აუტანელია - ზოგჯერ მეჩვენება, რომ მეტს ვეღარ გავუძლებ და ახლა, სადმე ქუჩაში ან ტრამვაიში დავეცემი. რა გითხრათ, თითოეულმა მამაკაცმა ცხოვრებაში თუნდაც ერთხელ მაინც უნდა დააყენოს თავი ქალის ადგილზე და იქნებ ასე მაინც შეძლოს ქალის გაგება... წარმოგიდგენიათ? - ექვსზე გაიღვიძო, მძიმე ჩანთით კილომეტრები გაიარო, ავადმყოფს მიხედო, გამოკვებო - კაცი, რომელიც არ გიყვარს, მერე აქოშინებული და სუნთქვაშეკრული სახლში დაბრუნდე, რომ ამ ქვეყნად შენთვის ყველაზე ძვირფასმა შემთხვევით მარტომ არ გაიღვიძოს. სამსახურში რვა საათიანი დაძაბული მუშაობის შემდეგ კი, ჯერ იქ წახვიდე და მერე სახლში განადგურებული სხეულითა და სულით დაბრუნდე. და ეს, ჯერ კიდევ ცოტაა, საღამოს, სახლში ვალდებული ხარ რომ გაიღიმო, ბავშვთან ერთად იცინო, რადგან ბავშვს ღიმილი, სითბო უნდა და უფლება არ გაქვს ეს ბედნიერება წაართვა. თქვენ მეკითხებით - ნუთუ ვაპატიე? არა! არ შემიძლია ვაპატიო. მას ხომ ძვირფასი საყვავილე არ გაუტეხავს? - მან ორი ადამიანის ცხოვრება დაამსხვრია და ამის პატიება შეუძლებელია! მისი სიტყვებიდან და წერილიდან კი ერთ რამეს მივხვდი - ეს ადამიანი მარტოა. ალბათ მეტყვით, რომ ამაში მხოლოდ თავად არის დამნაშავე. გეთანხმებით, მაგრამ ის მარტოა და მარტო დარჩენილს აღარ სჯიან, მითუმეტეს, თუ ავადაა. ალბათ, ჩემს საქციელს არავინ გაამართლებს, მაგრამ მისი მიტოვება არ შემიძლია, ხომ გესმით? არ შემიძლია...
- დაიგვიანეთ?.. - დამნაშავესავით მკითხა.
- დავიგვიანე...
****
მომდევნო დღეს და კიდევ ბევრი დღის განმავლობაში, ერთმანეთს ისევ ვხვდებოდით - ტროლეიბუსში ან გაჩერებაზე, მაგრამ მხოლოდ ჩვეულებრივ სიტყვებს ვცვლიდით: „მანველიკი როგორ არის?“. „კარგად“. „და ის მეორე?“. „არა უშავს“. „ჩანთას გამოგართმევთ“. „მადლობელი ვარ“. „ნახვამდის“. „ნახვამდის“. ერთ დღესაც ვეღარ ვნახე. ვიფიქრე - უბრალოდ დააგვიანდა, მაგრამ მეორე დღესაც და ყველა მომდევნო დღეებშიც აღარ გამოჩენილა. იქნებ მეუღლე გამოჯანმრთელდა? იქნებ თავად გახდა ავად ან იქნებ მანველიკმა აპატია? არ ვიცი და ალბათ ვერც ვერასდროს გავიგებ. იმ დღიდან მოყოლებული, ყველა უცნობ ადამიანს - ჩემს გვერდით მჯდომსა თუ გამვლელს, ავადმყოფური სიფრთხილით დავუწყე ყურება. რას გაიგებ, თითოეულ მათგანს სულში რამდენი სანთელი უნთია? რას გაიგებ, თითოეული მათგანი როგორი სირთულითა და გამბედაობით მიუყვება თავის ცხოვრებას? რას გაიგებ?.. განა აქ, ჩემს გვერდით არ იჯდა ის ჩვეულებრივი გარეგნობის ქალი? რომლის არსებობამაც სული დამიმძიმა - სინათლითა და სიყვარულით, უსაზღვრო სიყვარულით სამყაროსადმი, ადამიანებისადმი.
1958 წელი.
ახალი სტატიები
ახალი ნომერი
პირადი კაბინეტი
სხვადასხვა