ჩვენს შესახებ
პოპულარული
სტატიების არქივი
გამოკითხვები
რა ტიპის სტატიებს ისურვებდით ?
08 აპრ 23:14ჟურნალი / სტატიები / ესეისტიკა / კრიტიკა / ისტორია / ფილოსოფია / ფსიქოლოგია / მეცნიერება / გამოქვეყნებული
ფრიდრიხ ნიცშე - რელიგიურობის არსი (თარგმანი - ნუგზარ კუჭუხიძე)
თარგმანი - ნუგზარ კუჭუხიძისა
ადამიანის სული და მისი საზღვრები, საერთოდ დღემდე მიღწეული მოცულობა ადამიანის გამოცდილების, სიმაღლე, სიღრმე და ამ გამოცდილების შორეთი, სულის მთელი წინანდელი. ისტორია და მისი ჯერ კიდევ ამოუწურავი შესაძლებლობები – აი, სანადირო ადგილი, დანიშნული ნამდვილი ფსიქოლოგისა და „დიდი ნადირის“ მოყვარულისათვის. მაგრამ რაოდენ ხშირად უწევს მას სასოწარკვეთილებისას წამოიძახოს: „მე აქ მარტო ვარ! ეჰ, მხოლოდ მარტო! ხოლო ირგვლივ ეს უშველებელი უღრანი ტყე!“
და აი, მას სურს ჰყავდეს თავის განკარგულებაში რამდენიმე ასეული ეგერი და მახვილი ყნოსვის მქონე გაწვრთნილი მეძებრები, რომელთა გაგზავნაც მას შეეძლება ადამიანის სულის ისტორიის სფეროში, რათა იქ შერეკოს თავისი ნანადირევი. მაგრამ ამაოდ: იგი ყოველთვის მწარედ რწმუნდება იმაში, თუ რაოდენ ნაკლებად ვარგისი დამხმარეები და ძაღლებია ყოველივე იმის ძიებისათვის, რაც იზიდავს მის ცნობისმოყვარეობას.
უხერხულობა, გაწვრთნილების ახალ და სახიფათო სანადირო ადგილებში გაგზავნის, სადაც საჭიროა ვაჟკაცობა, კეთილგონიერება და დახვეწილობა, სიტყვის ყველანაირი მნიშვნელობით, მდგომარეობს იმაში, რომ ისინი უკვე გამოუსადეგარნი არიან იქ, სადაც იწყება „დიდი ნადირობა“ და მასთან ერთად დიდი საფრთხეც: სწორედ იქ ისინი კარგავენ მახვილ მხედველობასა და ყნოსვას. მაგალითად, რათა გამოიცნო და დაადგინო, როგორი იყო აქამდე homines religisi1 სულში ცოდნისა და სინდისის ისტორიის პრობლემა, ამისათვის, შეიძლება, აუცილებელია თავად იყოს ისეთი ღრმა, ისეთი მოწყლული, ისეთი უსაზღვრო, როგორც პასკალის ინტელექტუალური სინდისი, – და მაშინაც კიდევ დასჭირდებოდა, რათა ამ საშიშ ბრბოსა და სამწუხარო გადმონაშთებზე მოეფინა ნათელი, ავი გენიალურობის ზეცა, რომელსაც შეეძლო სიმაღლიდან დაეთვალიერებია ისინი, მოეყვანა წესრიგში, ჩაესვა ფორმულებში.
მაგრამ ვინ გამიწევდა ასეთ სამსახურს! ვის ეყოფოდა დრო ასეთ მსახურთა ლოდინისათვის! ისინი გამოჩნდებიან, როგორც ჩანს, მეტად იშვიათად და მათი ადგილზე ყოლა დაუჯერებელია! საბოლოოდ, ყველაფრის გაკეთება თავად გიწევს, რათა თავად იცოდე რაღაც, – ეს კი ნიშნავს, რომ გიწევს აკეთო ბევრი! მაგრამ ჩემი მსგავსი ცნობისმოყვარეობა მაინც რჩება ყველა ბიწიერებათა შორის უსასიამოვნესად - გთხოვთ, მაპატიოთ, მინდოდა მეთქვა: ჭეშმარიტებისადმი სიყვარული თავის ჯილდოს ზეცაში იღებს და შემდეგ დედამიწაზე...
ყველგან, სადაც დღემდე დედამიწაზე გამოვლინდებოდა რელიგიური ნევროზი, ჩვენ მას ვხვდებით სამ სახიფათო დიეტურ დანიშნულებებთან კავშირში: მარტოობა, მარხვა და სქესობრივი თავშეკავება – თანაც, მაინც, შეუძლებელია დარწმუნებულად გადავწყვიტოთ თუ სადაა აქ მიზეზი და სად შედეგი და არის კი საერთოდ კავშირი მიზეზზსა და შედეგს შორის?! ამ უკანასკნელზე დაეჭვების უფლებას გვაძლევს ის გარემოება, რომ როგორც ველურ, ასევე ხელით მომუშავე ხალხებში ამ მოვლენათა მუდმივ სიმპტომთა რიცხვს მიეკუთვნება ავხორცობის უცაბედად მეტისმეტი აფეთქებები, რომლებიც შემდგომ ასევე მოულოდნელად გარდაიქმნებიან სინანულის კრუნჩხვებსა, სიმშვიდესა და ნების უარყოფაში: და, მართლაცდა, ხომ არ აიხსნება ერთიცა და მეორეც, როგორც შენიღბული ეპილეფსია?
მაგრამ აქ ყველაზე მეტად, ვიდრე სადმე, საჭიროა ახსნისაგან თავის შეკავება: დღესდღეობით არც ერთ ტიპს თავის ირგვლივ არ მოუმრავლებია ასეთი ოდენობიოს სისულელე და ცრუ აზრები, არც ერთით, ალბათ, ისეთი ხარისხით არ დაინტერესებულან ადამიანები და ფილოსოფოსებიც კი; როგორც ჩანს, დადგა დრო ამ მოვლენისადმი რამდენადმე გულგრილი დამოკიდებულების, სიფრთხილით დასწავლის და კიდევ უფრო უკეთესი – თვალის არიდება, მისგან დაცილება.
ჯერ კიდევ უკანასკნელი ფილოსოფიის, შოპენჰაუერულის, უკანა პლანზე დგას თითქმის, როგორც დამოუკიდებელი პრობლემა, რელიგიური კრიზისისა და გამოღვიძების ეს საშინელი საკითხი. როგორაა შესაძლებელი ნების უარყოფა? როგორაა შესაძლებელი წმინდანი? ეს იყო, როგორც ჩანს, ის საკითხი, რომლითაც შოპენჰაუერმა დაიწყო თავისი ფილოსოფიური მოღვაწეობა. სწორედ მასში გამოვლინდა ჭეშმარიტად შოპენჰაუერული თანმიმდევრულობა, რომ ყველაზე უფრო მტკიცემ მის მიმდევართა შორის (ამასთანავე, შეიძლება, უკანასკნელიც კი, რაც შეეხება გერმანიას), სწორედ რიჰარდ ვაგნერმა დაასრულა ამით თავისი შემოქმედებითი მოღვაწეობა და საბოლოოდ კიდევ გამოიყვანა სცენაზე კუნდრას სახით ეს საშინელი მარადიული ტიპი, type vecu2, - მთელი თავისი თვალსაჩინოებით. მაშინ, როდესაც, იმავდროულად, ევროპის თითქმის ყველა ქვეყნის ფსიქიატრს ჰქონდა შესაძლებლობა შეესწავლა ყველგან ახლოდან, რელიგიურიმა ნევროზმა სად – ან, როგორც მე მას ვუწოდებ, „რელიგიურობის არსმა“ – თავი გამოავლინა უკანასკნელი ეპიდემიური აფეთქებისას „ხსნის არმიის“ სახით.
თუკი ჩვენ თავს ვკითხავთ, საკუთრივ რა აინტერესებდათ ესოდენ ძლიერი რასისა და დროის ადამიანებს, ასევე ფილოსოფოსებს წმინდანის ფენომენში, – ეს ეჭვს გარეშეა, მასთან დაკავშირებული სასწაულის მოჩვენებითი სახეა, სწორედ წინააღმდეგობათა უშუალო თანმიმდევრულობა, საპირისპიროა მორალური თვალსაზრისით ღირებული სულიერი მდგომარეობისადმი: ნათლად მიიჩნეოდა, რომ აქ „ცუდი ადამიანისაგან“ უცებ იქმნებოდა „წმინდანი“, კარგი ადამიანი...
ამ ადგილზე ადრინდელმა ფსიქოლოგიამ მარცხი განიცადა: ხომ არ მოხდა ეს უმთავრესად იმის გამო, რომ დაემორჩილა მორალის ბატონობას და რომ მას თავად სჯეროდა ღირებულებათა მორალური დაპირისპირების და აცხადებდა, წვდებოდა, განმარტავდა ამ დაპირისპირებულობებს და საქმის არსს ტექსტში? როგორ? „სასწაული“ – მხოლოდ განმარტების შეცდომაა? ფილოლოგიის ნაკლოვანებაა?
აქამდე ყველაზე ძლიერი ადამიანები ჯერ კიდევ მოწიწებით თავს იხრიდნენ წმინდანის წინაშე, როგორც გამოუცნობი თვითალაგმვისა და წინასწარ განსაზღვრული უკიდურესი გაჭირვების წინაშე. რატომ იხრიდნენ ისინი თავს? ისინი მასში, როგორღაც გრძნობდნენ მის სუსტ და ბეჩავ კითხვითი ნიშნის მსგავს იერში ჭარბ ძალას, რომელსაც სურდა გამოცდა საკუთარ თავში ამგვარი ალაგმვის, ნების ძალა, რომელშიდაც ისინი კვლავ შეიცნობდნენ საკუთარ ძალასა და ბატონობის სურვილს და შეეძლოთ პატივი ეცათ მისთვის: ისინი წმინდანის პატივის მიგებით თაყვანს სცემდნენ რაღაცას თავის თავში.
გარდა ამისა, წმინდანის იერი მათ ჩააგონებდა ეჭვს: ამაგვარი საოცარი უარის თქმისაკენ, არაბუნებრიობისაკენ სწრაფვა უმიზეზოდ შეუძლებელია – ასე ამბობდნენ და ასე ეკითხებოდნენ ისინი საკუთარ თავს. ამას, შეიძლება, ჰქონდეს საფუძველი, რაიმე დიდი საფრთხე, რის შესახებაც ასკეტი, ალბათ, უკეთაა ინფორმირებული, თავის იდუმალი ნუგეშისმცემლებისა და მნახველთა წყალობით? ერთი სიტყვით, ამა ქვეყნის ძლიერებმა გაიგეს მის წინაშე ახალი შიშის შესახებ, მათ იგრძნეს ახალი ძლიერება, იდუმალი, ჯერ კიდევ მოუთვინიერებელი მტრისა: „ძალაუფლების ნებამ“ აიძულა ისინი შეჩერებულიყვნენ წმინდანის წინაშე. მათ უნდა დაეძლიათ ისინი.
იუდაისტურ ძველ აღთქმაში, ამ წიგნში ღვთაებრივი სამართლიანობის შესახებ, არიან ადამიანები, საგნები და სიტყვები იმგვარი მაღალი სტილის, რომ ბერძნულ და ინდურ ლიტერატურას არაფერი შეუძლია შეუპირისპიროს მას. შიშითა და მოკრძალებით ვდგავართ იმ შემზარავ ნეშტთა წინაშე, რაც ოდესღაც ადამიანი იყო და ჩვენში წარმოშობს ნაღვლიან ფიქრებს ძველ აზიასა და მის წინ წამოშვერილ ნახევარკუნძულზე, ევროპაზე, რომელიც, „ადამიანის პროგრესის“ მნიშვნელობით, გვსურს უსათუოდ უკეთესად გამოიყურებოდეს აზიის წინაშე.
რა თქმა უნდა, ვინც თვითონ – მხოლოდ სახლში ხელით მომუშავე სუსტი ცხოველია და იცის მხოლოდ შინაური ცხოველის მოთხოვნილებები (მსგავსად ჩვენი დღევანდელი განათლებული ადამიანებისა და დავუმატოთ აქ „განათლებული“ ქრისტიანობის ქრისტიანებიც), მისთვის არაფერი არ იქნება გასაოცარი და, მითუმეტეს, ამ ნანგრევებში გულსატკენი. კმაყოფილება, მინიჭებული ძველი აღთქმით, არის „დიადსა“ და „მცირესადმი“ დამოკიდებულების სასინჯი ქვა, – შესაძლებელია, ახალი აღთქმა, წიგნი წყალობის შესახებ, მისთვის ჯერ კვლავ უფრო მეტად მოსაწონი იქნება (მასში არის ბევრი რამ წმინდანთა სულისაგან, ნაზთაგან, გონებაჩლუნგ ღვთისმლოცველთა და პატარ–პატარა სულთაგან). შეაწებო ეს ახალი აღთქმა, ყოველი მხრივ თავისებური სახეობის საბედისწერო გემოვნება, ერთ წიგნად ძველ აღთქმასთან და აქედან შექმნა ბიბლია, „წიგნი თავისთვის“, შეიძლება არის უდიდესი გამბედაობა და ყველაზე დიდი „ცოდვა სულის წინაშე“, რომელიც აქვს ლიტერატურულ ევროპას თავის სინდისზე.
არსებობს რელიგიური სისასტიკის მრავალი საფეხურის მქონე დიდი კიბე, მაგრამ მათგან სამი ყველაზე მნიშვნელოვანია. ოდესღაც თავიანთ ღმერთს ადამიანებს სწირავდნენ, შეიძლება სწორედ იმათ, რომლებიც უფრო მეტად უყვარდათ. მას მიეკუთვნება პირმშოთა მსხვერპლად გაღება, რომელსაც ადგილი ჰქონდა ყველა ძველ რელიგიაში, ასევე, იმპერატორ ტიბერიუსის მსხვერპლი მითრას მღვიმეში, კუნძულ კაპრზე – ყველაზე უსაშინლესი რომაული ანაქრონიზმისაგან.
შემდეგ, კაცობრიობის მორალურ ეპოქაში, ღმერთს სწირავდნენ თავიანთ უძლიერეს ინსტიქტებს, თავიანთ „ბუნებას“; ეს საზეიმო სიხარული კრთის, „ბუნებრიობის მტრის“ შთაგონებულის, ასკეტის მკაცრ თვალთაგან.
საბოლოოდ, რა დარჩა კიდევ მსხვერპლად მისატანი? ბოლოს და ბოლოს, აუცილებელი ხომ არ იყო, მსხვერპლად გაგვევლო ყოველივე მანუგეშებელი, წმინდა, მარგებელი, ყოველგვარი იმედები, ფარული ჰარმონიის ყოველგვარი რწმენა, მომავალი ნეტარება და სამართლიანობა? აუცილებელი ხომ არ იყო, ბოლოს და ბოლოს, მსხვერპლად შეგვეწირა ღმერთი და საკუთარი თავისადმი სიმკაცრის გამო გაგვეღმერთებია ქვა, უგუნურება, ტვირთი, ბედი, არარა?
არარას გამო ღმერთის მსხვერპლად შეწირვა – ეს უკანასკნელი სისასტიკის პარადოქსული მისტერია შემონახულ იქნა ახალი დროის მოზარდებისათვის: ჩვენ ყველამ უკვე ვიცით ზოგი რამ ამის შესახებ.
ვინც, ჩემს მსგავსად, დიდხანს ცდილობდა რაღაცნაირი უცნაური სიხარბით აეწონ–დაეწონა პესიმიზმი მთელი თავისი სიღრმით და გამოეხსნა იგი ნახევრადქრისტიანული, ნახევრადგერმანული შეზღუდულობისა და გულუბრყვილობისაგან, როგორადაც იგი წარსდგა საბოლოოდ ამ საუკუნეში, სწორედ, შოპენჰაუერული ფილოსოფიის სახით, ვინც ნამდვილად ოდესმა ჩაიხედა აზიური და ზეაზიური თვალებით აზრთა ამ წყობის სიღრმეში, გამორჩეულ, ყველა შესაძლებელ აზრთა წყობისაგან, თავის ყველაზე უფრო უკიდურესი მსოფლუარყოფით და სიკეთისა და ბოროტების მიღმა მყოფობისას ჩაიხედა ზემოდან და არა მორალის ცდუნებათა მეუფებას და მის შორის, როგორც ბუდამ და შოპენჰაუერმა, – იგი, შეიძლება, სწორედ ამის წყალობით შეძლო ხელმისაწვდომი გაეხადა თავისთვის, თვით თავის ნების გარეშედაც კი, – საპირისპირო იდეალი, ადამიანის იდეალი, სიცოცხლისა და მშვიდობის უკიდურესი ტრფიალებით აღსავსე, ადამიანის, რომელმაც არა მარტო ისწავლა დაკმაყოფილებულიყო და შეგუებოდა იმას, რაც იყო და არის, მაგრამ სურს ყოველივე ამის გამეორება ისე, როგორც ეს იყო და არის, უკუნითი უკუნისამდე, ხარბად ევედრებოდა da capo3 არა მარტო საკუთარ თავს, არამედ მთელ პიესასა და სანახაობას და რა არა მარტო სანახაობას, არამედ, არსებითად იმას, ვისაც საკუთრივ სურდა ეს სანახაობა და ვინც მას აქცევდა საჭიროებად, ვინაიდან მას განუწყვეტელი საჭიროება აქვს თავის თავისათვის – საჭიროდ აქცევს თავის თავს! როგორ, განა ეს არ იქნებოდა circulus vitiosus deus?4
სულიერი მხედველობისა და ადამიანის თვალის ახელის ძალასთან ერთად, მის ირგვლივ იზრდება სიშორე და სივრცე: მისი სამყარო ხდება ღრმა, მის თვალწინ გადაიშლება ახალი ვარსკვლავები, სულ უფრო ახალი გამოცანები და სახეები.
შეიძლება, ყოველივე, რაზედაც სულიერი მზერა ავარჯიშებდა თავის მახვილგონიერებასა და ღრმა აზროვნებას, იყო მხოლოდ საბაბი მისი გავარჯიშების, წარმოადგენდა სათამაშოს, რაღაცას, ბავშვისა და ბავშვთა გონებისათვის დანიშნულს; შესაძლებელია ყველაზე უფრო საზეიმო წარმოდგენები, რომლისთვისაც უფრო მეტად იბრძოდნენ და იტანჯებოდნენ, მაგალითად, წარმოდგენა ღმერთსა და ცოდვაზე, როდესმე მოგვეჩვენება ნაკლებმნიშვნელოვნად, ვიდრე მოხუც ადამიანს ეჩვენება ბავშვის სათამაშო და ბავშვის მწუხარება და, შეიძლება, მაშინ „მოხუც ადამიანს“ კვლავ დასჭირდეს სხვა სათამაშო და მწუხარება – და იგი აღმოჩნდება კიდევ უფრო საკმაო ბავშვი, მარადიული ბავშვი!..
ადამიანის სიყვარული ღმერთის გულისათვის – დღემდე ეს იყო ადამიანთა მიერ მიღწეულ გრძნობათაგან ყველაზე უფრო კეთილშობილური და შორეული გრძნობა.
რომ სიყვარული მისი კურთხევის გარეშე და მის მიღმა გადამალული მიზნით, არის უფრო სისულელე და ცხოველური და რომ ლტოლვამ ამ ადამიანთმოყვარეობისადმი უნდა მიიღოს, უპირველეს ყოვლისა, რომელიმე უმაღლესი მისწრაფებისაგან თავისი საწყავი, თავისი დახვეწილობა, თავისი ერთი ბეწო მარილი და ამბრის მტვერი – ვინც არ უნდა იყოს ადამიანი, პირველად შემგრძნობი და ამის „განმცდელი“, როგორ ძლიერადაც არ უნდა დაბმოდა ენა იმ დროს, როდესაც ის ცდილობდა გამოეხატა ესოდენ ნაზი რამ, დაე, იგი ჩვენთვის იყოს, როგორც სამუდამოდ წმინდანი და თაყვანისცემის ღირსი ადამიანი, რომლის გაფრენა იყო ყველაზე უფრო მაღალი და ყველაზე უფრო მშვენიერი შეცდომა!
ფილოსოფოსი, როგორც ის ჩვენ გვესმის, ჩვენ, თავისუფალ გონებებს, როგორც ადამიანი, ვინც ატარებს უზარმაზარ პასუხისმგებლობას, აქვს სინდისი, რომელშიც ჩატეულია ადამიანის საერთო განვითარება, – ასეთი ფილოსოფოსი რელიგიებს გამოიყენებს დისციპლინირების მიზნებისათვის და ასევე აღზრდისათვის, როგორც სხვა პოლიტიკურ და ეკონომიკურ ვითარებებს.
არჩევითი, მადისციპლინირებელი, ე.ი. ყოველთვის იმდენად დამანგრეველი, რამდენადაც შემოქმედებითი და მაფორმირებელი, რომლის ზემოქმედება, შეიძლება, გაწეულ იქნას რელიგიის მეშვეობით, მრავალფეროვნად და სხვადასხვაგვარად, ადამიანთა სახეობის მიხედვით, ჩაყენებული მათი მეურვეობისა და დაცვის ქვეშ. ძლიერი ადამიანებისათვის, დამოუკიდებლებისათვის, მბრძანებლობისათვის მომზადებულთა და მოწოდებულთათვის, თავის თავში გონებისა და ბატონობის განმასახიერებელი რასისთვის, რელიგია წარმოადგენს ზედმეტ საშუალებას იმისათვის, რათა გადალახოს წინააღმდეგობა, რათა შეძლოს ბატონობა: იგი ემსახურება კავშირებს, რომელიც აახლოებს მბრძანებელს ქვეშევრდომებთან, ის გადასცემს მის ხელებს მათ სინდისს, უხსნის მას იმ ფარულს, რაც გადამალულია მათი სულის სიღრმეში, რათა ხალისიანად აარიდონ თავი მორჩილებას.
თუკი ამგვარი წარჩინებული წარმოშობის ცალკეული ნატურები, თავიანთ სულიერ ძალთა მაღალი განვითარების გამო, აქვთ მიდრეკილება უფრო მეტად განმარტოებული და მჭვრეტელობითი ცხოვრებისაკენ და ტოვებენ მხოლოდ მბრძანებლობის დახვეწილ სახეობას (გამორჩეულ მოსწავლეებზე ან ორდენის წევრებზე), მაშინ რელიგიას შეუძლია სამსახური გაუწიოს საშიში და უფრო უხეშად შემაწუხებელი მმართველობისაგან თავისი სიმშვიდისა და ყოველგვარი პოლიტიკანობის აუცილებელი სიბინძურისაგან საკუთარი სიწმინდის დაცვაში.
ამასთანავე, რელიგია ხელმძღვანელობას დაქვემდებარებულ ადამიანთა ზოგიერთ ნაწილს აძლევს ასევე მომავალი ბატონობისა და მორჩილებისთვის მომზადების საბაბს – ნელა ამაღლებულებს, უფრო ძლიერ კლასებსა და წოდებებს, რომლებთანაც ოჯახური ცხოვრებისათვის ხელშემწყობი წყობილების შედეგად, მუდმივად მატულობს ძალა და ნების აღძვრა, თვითამლაგმავი ნება. რელიგია საკმაო ხარისხით აგულიანებს და აცდუნებთ მათ იარონ სულიერ ძალთა უმაღლესი განვითარების გზებით, შეიგრძნონ თვითდაძლევის, დუმილისა და მარტოობის უდიდესი განცდა. ასკეტიზმი და პურიტანიზმი – თითქმის აუცილებელი საშუალებებია აღზრდისა და გაკეთილშობილებისათვის, თუკი რასას სურს ამაღლდეს თავის მდაბიურ წარმოშობაზე და დაამუშაოს თავი მომავალი ბატონობისათვის.
საბოლოოდ, ჩვეულებრივ ადამიანებს, უმრავლესობას, მსახურებისა და საერთო სარგებლობაში მყოფებს, რადგანაც მხოლოდ არსებობის უფლება აქვთ, რელიგია აძლევთ თავისი მდგომარეობითა და მოდგმით კმაყოფილების ფასდაუდებელ გრძნობას, მრავალფეროვან სულიერ სიმშვიდეს, მორჩილების გამაკეთილშობილებელ გრძნობას, თავის მსგავსთათვის ბედნიერებისა და ტანჯვის თანაგრძნობას; იგი რამდენადმე ასხივოსნებს, ჩქმალავს, გარკვეული ხარისხით ამართლებს მათ ყოველნაირ უფერულ, ყოველნაირ სულმდაბალ, ყოველივე ნახევრადცხოველურ სულიერ უბადრუკობას.
რელიგია და ცხოვრების რელიგიური მნიშვნელობა ასხივოსნებს მზის სინათლით ასეთ ყოველთვის დაჩაგრულ ადამიანებს და თავის თავისათვის რიგიანად ხდის მათ; იგი მოქმედებს, უმაღლესი რანგის წამებულებზე, როგორც ეპიკურული ფილოსოფია, განამტკიცებს, ანიჭებს სიფაქიზეს, თთქოს იყენებს ტანჯვას და საბოლოოდ აკურთხებს კიდევაც და ამართლებს მას. შეიძლება, ქრისტიანობასა და ბუდიზმში არ არის სხვა რამ ესოდენ პატივისცემის ღირსი, როგორც მათი ხერხი -ასწავლოს ყველაზე უფრო სულმდაბალ ადამიანს დადეგს ღვთისმოსაობის გზით, საგანთა ილუზორულ წესრიგზე უფრო მაღალ საფეხურზე და ამის შემდეგ შეინარჩუნოს კმაყოფილება მოქმედი წესრიგისადმი, რომელიც მეტად მკაცრია მისთვის – მაგრამ ეს სიმკაცრეა აუცილებელი!
მაგრამ, ბოლოს და ბოლოს, რათა საკადრისად შეფასდეს ასეთი რელიგიების გაანგარიშებათა უარყოფითი ბალანსი და გაშუქდეს მათი ავბედითი საშიშროება, საჭიროა ვთქვათ შემდეგი: თუკი რელიგიები, ფილოსოფოსების ხელში, არ წარმოადგენენ აღზრდისა და დისციპლინირების საშუალებებს და ისინი იწყებენ დამოუკიდებელ და თვითმპყრობლურ მოქმედებას, თუკი ისინი მიისწრაფვიან წარმოდგნენ საბოლოო მიზნებად და არა საშუალებებად სხვა თანაბარ საშუალებებთან ერთად, მაშინ ეს ყოველთვის მეტად ძვირად გვიჯდება და აქვს დამღუპველი შედეგები.
კაცობრიობა, როგორც ყოველნაირი სახეობა, სავსეა უხეირო ეგზემპლიარებით, ავადმყოფებით, გადაგვარებულებით, სუსტებით, ძალაუნებურად წამებულებით; წარმატებული შემთხვევები ასევე ადამიანებშიც ყოველთვის გამონაკლისია და მხედველობაშია მიღებული, რომ ადამიანი არის ჯერ კიდევ დაუდგენელი ცხოველური ტიპი, იშვიათი გამონაკლისითაც კი...
როგორ ეპყრობა ორივე დასახელებული უდიდესი რელიგია ამ წარუმატებელ შემთხვევათა სიჭარბეს? ისინი ცდილობენ დაცვას, ყოველივე იმის სიცოცხლის განმტკიცებას, რაზედაც კი შეიძლება ხელის მოჭიდება; ისინი პრინციპულადაც კი ყოველივე უხეიროს მხარეს დგებიან; როგორც წამებულთათვის არსებული რელიგიები, ისინი უდანაშაულოდ აღიარებენ ყველას, რომლებიც იტანჯებიან ცხოვრებით, როგორც ავადმყოფობისაგან და სურდათ მიეღწიათ იმისათვის, რომ ცხოვრების ყოველნაირი სხვაგვარი გაგება მიჩნეულიყო მცდარად და შეუძლებლად.
რაოდენ დიდადაც არ უნდა შეაფასონ ეს დამზოგავი და დამცავი მზრუნველობა, რომელიც თითქმის დღემდე გარემოსავდა ყველა ტიპის ადამიანს, უმაღლესი, განსაკუთრებულად წამებული ტიპების ჩათვლით, მაინც საერთო ბალანსში ადრინდელი და სწორედ სუვერენული რელიგიები წარმოადგენდა მთავარ მიზეზს, უფრო დაბალი საფეხურების „ადამიანის“ ტიპის შენარჩუნების; მათ შეინახეს მეტად ბევრი იქიდან, რაც უნდა დაღუპულიყო. ჩვენ მათგან დავალებულნი ვართ ფასდაუდებელი სიკეთით და ვინც საკმაოდ მდიდარია მადლიერებით, რათა არ აღმოჩდნენ ღატაკნი ყოველივე იმის წინაშე, რაც, მაგალითად, დღემდე ევროპისათვის გააკეთეს „ევროპის მღვდელმსახურებმა“!
და მაინც, თუკი მათ წამებულებს მოუტანეს სიმშვიდე, დაჩაგრულებსა და იმედგაცრუებულებს ვაჟკაცობა, დამოუკიდებლობას მოკლებულთ ანიჭებდა საყრდენსა და დახმარებას და შეიტყუებდა მონასტრებსა და სულიერ სატუსაღოებში, საზოგადოებიდან შორს, ჭკუადაკარგულ და აშლილ სულიერი სამყაროს მქონე ადამიანებს, – ამის გარდა კიდევ რა მართებდა მათ აღესრულებიათ, რათა გულდამშვიდებით ასე საფუძვლიანად გარჯილიყვნენ ავადმყოფთა და ტანჯულთა შესანარჩუნებლად, ე.ი. არსებითად ევროპული რასის გაუარესებისათვის?
ღირებულებათა ყველა შეფასების თავდაყირა დაყენება – აი, რა მართებდათ მათ აღესრულებინათ! დაეუძლურებინათ ძლიერები, შეურაცხყოფა მიეყენებიათ უდიდესი იმედებისათვის, ეჭვი მიეტანათ მშვენიერებაში აღმოჩენილ ბედნიერებაზე; ყოველივეზე, რაც არის თვითნებური, ვაჟკაცური, მოპოვებული, ძალაუფლების მოყვარული, ყველა ინსტიქტზე, რომელიც დამახასიათებელია უმაღლესი და უფრო წარმატებული ტიპის „ადამიანისათვის“; მოდრეკვა დაურწმუნებლობაში, სინდისიერებაში, თვითგანადგურებაში; მიწიერებისადმი მთელი სიყვარული და მიწაზე ბატონობა გამოყენებული მიწისა და ყოველივე მიწიერისადმი სიძულვილისათვის – აი, ამოცანა, რომელიც დაისახა და უნდა დაესახა ეკლესიას, ვიდრე მის შეფასებაში „სამყაროსაგან განდგომა“, „გრძნობებისაგან განდგომა“ და „უმაღლესი ადამიანი“ ვერ შეიკრა ერთ გრძნობაში.
ვთქვათ, რომ ვინმემ შეძლოს დამცინავი და მიუკერძოებელი ეპიკურული ღმერთის თვალით გადაავლოს უცნაურად სამწუხარო და ესოდენ უხეშ, რაზომ დახვეწილ ევროპული ქრისტიანობის კომედიას, – მას, შემიძლია ვთქვა, რომ საკმარისად ექნებოდა რაიმეთი გაოცებისა და დაცინვის საშუალება. ხომ არ მოეჩვენებოდა მას, რომ ევროპაში თვრამეტი საუკუნის მანძილზე ბატონობდა ერთადერთი სურვილი – ადამიანისაგან შეექმნათ ამაღლებული გადაგვარებული? ვინც, პირუკუ მოთხოვნებით, არაეპიკურულად, არამედ რაღაცნაირი ღვთაებრივი ჩაქუჩით ხელში მიუახლოვდებოდა ამ თითქმის თვითნებურად გადაგვარებისა და დაღუპვის გზაზე დამდგარ ადამიანს, როგორიც წარმოგვიდგება ევროპელი ქრისტიანი (მაგალითად პასკალი), განა ის მრისხანებით, თანაგრძნობითა და თავზარდამცავად არ დაიყვირებს: „ოჰ, რეგვენებო, ამპარტავანო გულშემატკივარო რეგვენებო, რა ჩაიდინეთ! განა ეს იყო თქვენი ხელებისათვის სამუშაო! როგორ დაფშვენით, როგორ გამიჭუჭყიანეთ ჩემი საუკეთესო ქვა! რისი უფლება მიეცით საკუთარ თავს გაგეკეთებინათ“!
მინდოდა მეთქვა: ქრისტიანობა დღემდე იყო ყველაზე უფრო საბედისწერო სახეობა ადამიანის გაყოყოჩების. ადამიანები არასაკმარიასდ ამაღლებული და არასაკმარისად მტკიცე ხასიათის იმისათვის, რათა ადამიანებზე ემუშავათ, როგორც მხატვრებს; ადამიანები არასაკმარისად ძლიერნი და შორსმჭვრეტელნი იმისათვის, რათა გაბედონ კეთილშობილური თვითალაგმვა და მისცენ თავისუფლება იმ პირველადი ბუნების კანონების მოქმედებას, რის გამოც იბადებიან და იღუპებიან ათასობით წარუმატებელი არსებები; ადამიანები ნაკლებწარჩინებულნი იმისათვის, რათა დაინახონ ადამიანთა რანგებში მკვეთრი განსხვავება და უფსკრული, რომელიც ერთ ადამიანს გამოჰყოფს მეორესაგან – ასეთი ადამიანები თავიანთი „ღმერთის წინაშე თანასწორობით“ დღემდე მართავდნენ ევროპის ბედს, ვიდრე საბოლოოდ არ გამოჩნდა მათი მონდომებით გულით ნატარები, დაკნინებული, თითქმის სასაცილო ჯიშის, ჯოგის რაღაცნაირი ცხოველის, რაღაც გულკეთილის, სუსტი და უფერული თანამედროვე ევროპელი.
შენიშვნები და განმარტებანი:
- რელიგიური ადამიანები
- გადანაშტური ტიპი
- მუსიკალური ტერმინი, რომელსაც კომპოზიტორები იყენებენ წინა ნაწილის გამეორების მისათითებლად
- ღმერთის მანკიერი წრით
ახალი სტატიები
გეგი კუხალეიშვილი - ღმერთკაცობრიობის მომავალი და სოციალისტური ფორმაცია 03:26ნინა ნენეა სამხარაძე - ლექსები 16:08გორვანელი - დემოკრიტეს ფილოსოფია 17:18ავთანდილ ყურაშვილი - ლექსები 17:17თორნიკე ღვინიაშვილი - Dicata matres 17:16თეიმურაზ ლანჩავა - ზამთრის თეთრი მერცხლები 17:15ნარი ჩხაბერიძე - ტერმინ „ჟამისწირვის“ განსაზღვრისა და მერმისთან ურთიერთკავშირისათვის 17:14დათო გაგოშიძე - არისტოტელეს შეხედულებები ხელოვნებაზე 17:11
ახალი ნომერი
პირადი კაბინეტი